အမှန်အားဖြင့် လူမျိုးကြီးဝါဒသည် တသမတ်တည်းကို ရည်ညွှန်းထား၍မရနိုင်သလို အသေကိုင်စွဲထားလို့ မရနိုင်ပေ။ ကာလဒေသ အပိုင်းအခြားအရ ပြောင်းလဲနိုင်သည့်အချက်တစ်ခု (သို့မဟုတ်) ပြောင်းလဲ၍ရသော အခြင်းအရာတစ်ခုနှင့် ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်ရမည့် ကျယ်ပြန့်သောကိစ္စရပ်တစ်ခုဖြစ်နေသည်။

နှစ်ပေါင်း ၄၀ ကြာ စပါးစိုက်ပျိုးလာခဲ့သည့် လယ်သမားကြီး ဦးအေးသာအောင်တစ်ယောက် ယခုနှစ် စိုက်ပျိုးရာသီတွင် စပါးစိုက်ပျိုးရန် တွန့်ဆုတ်လျက်ရှိနေသည်။

စစ်တပ်က မြန်မာနိုင်ငံကို အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့နောက်ပိုင်း ပဋိပက္ခချုပ်ငြိမ်းစွာ အေးချမ်းနေခဲ့တဲ့ အထူးခြားဆုံး ပြည်နယ်ကတော့ ရက္ခိုင်ပြည်ဖြစ်ပါတယ်။ ရက္ခိုင်ပြည်ဟာ ၂၀၁၈ နှောင်းပိုင်းကနေ ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)နဲ့ မြန်မာစစ်တပ်တို့ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၉ ခု ဖေဖေါ်ဝါရီကနေစတင်ပြီး ၂၀၂၀ ခု နိုဝင်ဘာလအထိ ရက္ခိုင့်တပ်တော်နဲ့ မြန်မာစစ်တပ်တို့ဟာ တိုက်ပွဲပေါင်းလေးထောင်ကျော်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး အပြစ်မဲ့အရပ်သား သုံးရာကျော်‌သေဆုံးခဲ့ရပြီး လူပေါင်းများစွာကိုလည်း အေအေနဲ့ဆက်သွယ်တဲ့ အကြောင်းပြချက်နဲ့ မြန်မာစစ်တပ်က ဖမ်းဆီးထောင်ချထားခဲ့ပါတယ်။

၎င်းတို့အဖွဲ့သည် ကော်မူးရာနယ်မြေတွင် KNU ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သူ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး စောဗိုလ်မြက ရခိုင်တော်လှန်ရေးအတွက် ကူညီရန်သဘောတူခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ၁၉၇၄ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁ ရက်နေ့တွင် ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်(ALA)ကို ခိုင်မိုးလင်းက ဦးဆောင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး စစ်ဦးစီးချုပ်နှင့် ဥက္ကဋ္ဌ တာဝန်တို့ကိုယူခဲ့သည်။ သူနှင့်အတူ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွင် ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ ခိုင်ရဲခိုင်၊ ခိုင်စိုးနိုင်အောင်တို့နှင့်အတူ အခြားသူများပါဝင်သေးသည်။

သံဆူးကြိုးတွေနဲ့ပြုလုပ်ထားတဲ့ အတားအဆီးတွေကို စစ်ဆေးရေးဂိတ်ရဲ့ ရှေ့တည့်တည့်နဲ့ မလှမ်းမကမ်းနေရာတွေမှာချထားပြီး အရှေ့ကဖြတ်သွားတဲ့ ကား၊ ဆိုင်ကယ်တွေကို ရပ်တန့်စစ်ဆေးနေပါတယ်။

ကံဖေတိုက်နယ်အတွင်းတွင် ရခိုင်ကျေးရွာ ၁၄ ရွာနှင့် မွတ်ဆလင်ကျေးရွာ ၄ ရွာရှိသည်။ ထိုဘုရားပွဲကို ယခင်ကလည်း အဆိုပါကျေးရွာများမှ ဒေသခံအားလုံး ပူးပေါင်းပါဝင်ဆင်နွှဲခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ပဋိပက္ခကြောင့် လူမျိုးနှစ်ခုကြား တင်းမာမှုများဖြစ်ပွားခဲ့ကာ ယုံကြည်မှုများ ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့ရသည်။ ထိုဘုရားပွဲကိုလည်း ၂၀၁၃ ခုနှစ် တစ်နှစ်တည်းသာ ရခိုင်ကျေးရွာသားများက ကျင်းပနိုင်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် မကျင်းပနိုင်ခဲ့ကြတော့ပေ။

ထို့အပြင် စစ်ကောင်စီကိုတိုက်ခိုက်နေသည့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများဖြစ်သော BPLA အပါအဝင် ချင်းပြည်နယ်မှ CDF ၊ မကွေး(PDF)နှင့် ကျောင်းသားတပ်တော် စသည့်အဖွဲ့အစည်းများကိုလည်း AA ဘက်က စစ်နည်းပညာ၊ လက်နက်ခဲယမ်း စသည့်လိုအပ်ချက်များကို အကူအညီပေးခဲ့သည့်အတွက် NUG နှင့် AA တို့ ဆက်ဆံရေးမှာ ကောင်းမွန်သည့်သဘောရှိနေသည်။

ဗုဒ္ဓဘာသာကိုးကွယ်သည့် မြိုများမှာ ရိုးရာနတ်အားပူဇော်ခြင်းကို လက်ရှိအချိန်ထိ လုပ်ဆောင်ကြသည်။ ရိုးရာနွားထိုးပွဲကျင်းပချိန်တွင် မြိုလူမျိုးတို့၏ ရိုးရာအက၊ အတီးအမှုတ်တူရိယာများကို ထည့်သွင်းကာ ပျော်ပျော်ရွှင်ရွှင်ဖြင့်ကျင်းပကြသည်။ ပွဲတော်ရက်ကို သုံးရက်တိုင်တိုင် ကျင်းပလေ့ရှိကြသည်။

ရခိုင်ပြည်မှ ထိပ်တန်းအဆင့်ရှိ မိတ်ကပ်ပညာရှင်တစ်ဦးက အလှပြင်ပစ္စည်းများကို တစ်ခုပြီးတစ်ခု အသုံးပြုလျက် မိန်းကလေးတစ်ဦး၏မျက်နှာကို ချယ်သပေးနေသည်။ ထိုမိန်းကလေး၏မျက်နှာကို အလှဆုံးဖြစ်လာစေဖို့ မိတ်ကပ်များကိုကျွမ်းကျင်စွာလိမ်းကာ နှုတ်ခမ်းနှင့် မျက်တောင်တို့ကိုလည်း အလှပဆုံးဖြစ်အောင် အာရုံစူးစိုက်ဖန်တီးနေလေသည်။ ထိုသူမှာ မိမိကိုကိုယ် LGBT အဖြစ်ခံယူထားသည့် အသက်(၃၂)နှစ်အရွယ် ကိုကျော်ကျော်မိုးဖြစ်သည်။

“သူ့ကိုကြည့်လိုက်တော့လည်း ဦးခေါင်းမှာ ဒဏ်ရာတွေရနေပါတယ်။ ကျမတို့ကတော့ ဒါဟာမဖြစ်သင့်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။ ဆရာဝန်ကြီးတစ်ယောက်အနေနဲ့ ကိုယ့်လက်အောက်ဝန်ထမ်းတွေကို ရိုက်နှက်တယ်ဆိုတာက လုံးဝလက်မခံနိုင်ပါဘူး။ ကျမတို့ အမျိုးသမီးတွေအတွက် အသက်အန္တရာယ်နဲ့ လုံခြုံရေးအရပါ စိုးရိမ်စရာဖြစ်ရပါတယ်”ဟု မျက်မြင်သက်သေဖြစ်သူ ၎င်းကဆိုသည်။

သက်လူမျိုးတို့နေထိုင်ရာ မကျည်းကုန်ရွာသည် မောင်တောနှင့် ၄ မိုင်အကွာ ဘူးသီးတောင်-မောင်တော ကားလမ်းဘေး၊ မောင်တောတောင်ပိုင်း အငူမော်လမ်းမကြီးတို့နှင့် နီးကပ်စွာတည်ရှိသည်။ ယင်းကြောင့် မကျည်းကုန်းကျေးရွာတွင် အိမ်ခြေ ၂၅၀ ခန့်ရှိပြီး လူဦးရေအများဆုံးနေထိုင်ကြကြောင်း သိရသည်။

စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်တွင် သတင်းမီဒီယာသမား (၁၅၆)ဦးဖမ်းဆီးခံခဲ့ရပြီး ထိုအထဲမှ(၉၅)ဦးမှာ ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာသည်။ သို့သော် လက်ရှိအချိန်ထိ သတင်းသမား(၆၁)ဦး ဆက်လက်ဖမ်းဆီး ခံထားရဆဲဖြစ်ကာ သတင်းသမားသုံးဦးမှာလည်း အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်ဟု လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်အရေး ဆောင်ရွက်နေသည့် အသံအဖွဲ့က မေလ ၃ ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

ရခိုင်ပြည်တွင် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ(ANP)၊ ရခိုင်ဦးဆောင်ပါတီ(AFP)၊ ရခိုင်ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့အချုပ်ပါတီ(ALD)ဟူ၍ အဓိကပါတီသုံးခုရှိသည်။ ယင်းအနက် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီသည် အအောင်မြင်ဆုံးနှင့် အင်အားအကြီးဆုံးပါတီအဖြစ် ကုန်လွန်ခဲ့သည့်ရွေးကောက်ပွဲကာလများတွင် သက်သေထူနိုင်ခဲ့သည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ လူတစ်ဦးမှာ အောင်မြင်မှု၊ ကျဆုံးမှုရှိသကဲ့သို့ ပါတီနိုင်ငံ‌ရေးမှာလည်း လောကဓံအနိမ့်အမြင့်နှင့် ရင်ဆိုင်ရတတ်သည်က သဘာဝပင်ဖြစ်၏။

“ရိုးရာအကတွေက နည်းပါးလာတယ်။ မျိုးဆက်သစ်တွေမွေးထုတ်ဖို့အတွက် အားနည်းချက်တွေ အများကြီးတွေ့ရတယ်”ဟု သူကပြောသည်။

“အခက်အခဲက အားလုံးအစုံပါပဲ။ ကျန်းမာရေးကိစ္စဆိုရင်လည်း WFP က ထောက်ပံ့ကြေးရမှပဲ သုံးရတာပါ။ ကိုယ့်မှာလည်း ကလေးတွေနဲ့ဆိုတော့ အလုပ်ရှာဖွေဖို့နည်းလမ်းလည်း မရှိဘူး။ ကလေးတွေ နေမကောင်းရင်လည်း ဆေးနှစ်ကြိမ်တိုက်ရမှာကို တစ်ကြိမ်ပဲတိုက်နေရတယ်”လို့ ဒေါ်မလှစိန်က အသံတုန်ရီစွာနဲ့ ပြောပြပါတယ်။

ရေစီးရေလာကောင်းမွန်စေရန် ဖောက်လုပ်ထားသည့်မြောင်းများမှာ ရေစီးဆင်းသည့် အသွင်သဏ္ဍာန်ကို မပြတော့ပေ။ အမှိုက်သရိုက်များနှင့် ပိတ်ဆို့နေသည့်မြောင်းထဲမှရေများမှာ မဲညစ်ညစ်အရောင်သို့ ပြောင်းလဲသွားခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ထိုမြင်ကွင်းကို ရှေးဟောင်းမြို့တော် မြောက်ဦးမြို့ရှိ ရေမြောင်းများတွင် တွေ့မြင်နေရခြင်းလည်းဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်မှစတင်၍ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံဖြစ်လာသည်ဟု ပြောဆိုကြသော်လည်း ပြည်သူတို့မှာ လွတ်လပ်ရေးအနှစ်သာရများကို မခံစားရသေးပဲ စစ်ရေးပဋိပက္ခသံသရာထဲတွင် တဝဲလည်လည်နှင့် ဆင်းရဲမွဲတည်နေဆဲဖြစ်သည်။ တိုင်းရင်းသားဒေသများကို ပိုမိုဆိုးဝါးစွာဖြင့် လူမှုဘဝ၊ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှောင့်နှေးခြင်းအပြင် လူသားအရင်းအမြစ်များ နေ့စဉ်ဆုံးရှုံးပြီး ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ အကျပ်အတည်းများကို ရင်ဆိုင်လာရသည်မှာ နှစ်ပေါင်း ၇၀ ကျော်လာပြီဖြစ်သည်။ ယင်းဖြစ်စဉ်တို့မှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းတွင် ပိုမိုဆိုးဝါးစွာခံစားလာရပြီး ပြည်သူတို့မှာ တပူပေါ်နှစ်ပင်ဆင့်အထိ ခံစားနေကြရသည်။

(၁၃)နှစ်မြောက် ရက္ခိုင့်တပ်တော်နေ့ကို တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ၊ အဖွဲ့အစည်းအသီးသီးမှ သဝဏ်လွှာများ ပေးပို့ကြသည်။ ထိုသို့ပေးပို့ကြသည့်အထဲတွင် နွေဦးတော်လှန်ရေးမှ ပေါက်ဖွားလာသည့် တော်လှန်ရေးအဖွဲ့တစ်ချို့က ရက္ခိုင့်တပ်တော်၏ ကူညီထောက်ပံ့မှုအပိုင်းအစများကို ဖော်ပြလိုက်ကြသည်။ လတ်တလောတွင် ရက္ခိုင့်တပ်တော်သည် တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်း အနည်းဆုံးလေးဖွဲ့ကိုကူညီထားကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။

မြေအောက်သယံဇာတများစွာထွက်တဲ့ ရခိုင်ပြည်အတွင်းက ကျောက်ဖြူမြို့နယ်မှာ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်း စီမံကိန်း၊ ရေနံပိုက်လိုင်းစီမံကိန်းကြီးတွေရှိပေမယ့် ပြည်သူတွေဟာ စီမံကိန်းရဲ့အကျိုးကို တစ်စုံတစ်ရာ ခံစားခွင့်မရရှိကြသလို သိသာထင်ရှားတဲ့ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလည်း မရှိလာဘူးလို့ ဒေသနေသူတွေက ဝေဖန်ကြပါတယ်။