ရေစီးရေလာကောင်းမွန်စေရန် ဖောက်လုပ်ထားသည့်မြောင်းများမှာ ရေစီးဆင်းသည့် အသွင်သဏ္ဍာန်ကို မပြတော့ပေ။ အမှိုက်သရိုက်များနှင့် ပိတ်ဆို့နေသည့်မြောင်းထဲမှရေများမှာ မဲညစ်ညစ်အရောင်သို့ ပြောင်းလဲသွားခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ထိုမြင်ကွင်းကို ရှေးဟောင်းမြို့တော် မြောက်ဦးမြို့ရှိ ရေမြောင်းများတွင် တွေ့မြင်နေရခြင်းလည်းဖြစ်သည်။

မြန်မာနိုင်ငံသည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်မှစတင်၍ လွတ်လပ်သောနိုင်ငံဖြစ်လာသည်ဟု ပြောဆိုကြသော်လည်း ပြည်သူတို့မှာ လွတ်လပ်ရေးအနှစ်သာရများကို မခံစားရသေးပဲ စစ်ရေးပဋိပက္ခသံသရာထဲတွင် တဝဲလည်လည်နှင့် ဆင်းရဲမွဲတည်နေဆဲဖြစ်သည်။ တိုင်းရင်းသားဒေသများကို ပိုမိုဆိုးဝါးစွာဖြင့် လူမှုဘဝ၊ အလုပ်အကိုင်အခွင့်အလမ်းများ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှောင့်နှေးခြင်းအပြင် လူသားအရင်းအမြစ်များ နေ့စဉ်ဆုံးရှုံးပြီး ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ အကျပ်အတည်းများကို ရင်ဆိုင်လာရသည်မှာ နှစ်ပေါင်း ၇၀ ကျော်လာပြီဖြစ်သည်။ ယင်းဖြစ်စဉ်တို့မှာ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်းတွင် ပိုမိုဆိုးဝါးစွာခံစားလာရပြီး ပြည်သူတို့မှာ တပူပေါ်နှစ်ပင်ဆင့်အထိ ခံစားနေကြရသည်။

(၁၃)နှစ်မြောက် ရက္ခိုင့်တပ်တော်နေ့ကို တော်လှန်ရေးအင်အားစုများ၊ အဖွဲ့အစည်းအသီးသီးမှ သဝဏ်လွှာများ ပေးပို့ကြသည်။ ထိုသို့ပေးပို့ကြသည့်အထဲတွင် နွေဦးတော်လှန်ရေးမှ ပေါက်ဖွားလာသည့် တော်လှန်ရေးအဖွဲ့တစ်ချို့က ရက္ခိုင့်တပ်တော်၏ ကူညီထောက်ပံ့မှုအပိုင်းအစများကို ဖော်ပြလိုက်ကြသည်။ လတ်တလောတွင် ရက္ခိုင့်တပ်တော်သည် တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်း အနည်းဆုံးလေးဖွဲ့ကိုကူညီထားကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။

မြေအောက်သယံဇာတများစွာထွက်တဲ့ ရခိုင်ပြည်အတွင်းက ကျောက်ဖြူမြို့နယ်မှာ သဘာဝဓာတ်ငွေ့ပိုက်လိုင်း စီမံကိန်း၊ ရေနံပိုက်လိုင်းစီမံကိန်းကြီးတွေရှိပေမယ့် ပြည်သူတွေဟာ စီမံကိန်းရဲ့အကျိုးကို တစ်စုံတစ်ရာ ခံစားခွင့်မရရှိကြသလို သိသာထင်ရှားတဲ့ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုလည်း မရှိလာဘူးလို့ ဒေသနေသူတွေက ဝေဖန်ကြပါတယ်။

မြန်မာ-တရုပ် နှစ်နိုင်ငံနယ်စပ်၊ KIA ဌာနချုပ်အခြေစိုက်သည့် လိုင်ဇာမြို့အနီးက ဂျာဒူကောင် တောင်ကုန်းပေါ်မှာ လူငယ် ၂၆ ဦးတို့က စိန်ခေါ်မှုများသည့် အိပ်မက်သစ်တစ်ခုကို ထုဆစ်မည်ဟု သစ္စာဆိုနေကြသည်။

ကမ္ဘာပေါ်မှာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်း အများဆုံးကို ပိုင်ဆိုင်ထားတဲ့ စစ်တပ်ကိုပြပါဆိုရင် မြန်မာစစ်တပ်ကိုပဲ လက်ညှိုးထိုးပြကြမှာပါပဲ။ မြန်မာစစ်တပ်ဟာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းပေါင်း ၁၅၀ လောက်ကို ချုပ်ကိုင်ထားပြီး အဲဒီက ရရှိနေတဲ့ အကျိုးအမြတ်တွေနဲ့ လည်ပတ်နေတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတွေထဲမှာ စီးကရက်၊ အရက်ကအစ ဘဏ်လုပ်ငန်းနှင့် မီဒီယာလုပ်ငန်းတွေအထိပါ ပိုင်ဆိုင်ထားပြီး အကျိုးအမြတ် မြိုးမြိုးမြက်မြက်ရနေတဲ့ လုပ်ငန်းတွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

ဝေးလံခေါင်ဖျားသည့် တောင်ပေါ်ဒေသများတွင်နေထိုင်ကာ တောတောင်ကိုအမှီပြု၍ တောင်ယာစိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းဖြင့် အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပြုကြသူတို့ကား ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်းနေထိုင်ကြသည့် ရခိုင်မျိုးနွယ်စုဝင် မြိုလူမျိုးတို့ပင်ဖြစ်ကြသည်။ ၎င်းတို့မှာ လမ်းပန်းဆက်သွယ်ရေးခက်ခဲမှုတို့ကြောင့် ဆင်းရဲမွဲတေမှုအပြင် ပညာရေး၊ ကျန်းမာရေး၊ လူမှုရေး၊ ဗဟုသုတကအစ နိမ့်ကျနေကြရသည်။

(ဤဆောင်းပါး၌ တနိုင်ငံလုံးတွင် စစ်ကောင်စီက ခရိုင်တိုးချဲ့လာခြင်း၏ နောက်ကွယ်က နိုင်ငံရေးဆက်နွယ်မှုများ၊ ရခိုင်က တိုးချဲ့ခရိုင်တို့၏ ဒေသန္တရနိုင်ငံရေးအခြေအနေများနှင့် ခရိုင်တိုးခြင်းအပေါ် နိုင်ငံရေးသမားတို့၏ အမြင်၊ ဒေသခံတို့၏သဘောထား၊ လာမည့်ရွေးကောက်ပွဲအလားအလာနှင့်ပတ်သက်သည့် သုံးသပ်ချက်တို့ကို ဖော်ပြထားသည်)

တိုက်နယ်ဆေးရုံ၊ အထက်တန်းစာသင်ကျောင်းတို့ရှိ၍ အနီးပတ်ဝန်းကျင်ကျေးရွာများကပင် မှီခိုအားထားခဲ့ရသော တင်းမကျေးရွာသည် ယခုအခါတွင် ညှိုးငယ်စွာဖြင့်ရှိနေလေသည်။ တိုက်ပွဲကာလ ရွာအတွင်း လက်နက်ကြီးကျရောက်ပေါက်ကွဲမှုတို့ကြောင့် လက်ရှိတင်းမကျေးရွာအတွင်းမှ နေအိမ်များမှာ မီးလောင်ပျက်စီးလျက်ရှိကြသည်။

“ကျွန်မမရှိတော့ရင် သားသမီးတွေကို ကျွန်မစောင့်ရှောက်ခဲ့သလို ဆက်ပြီးစောင့်ရှောက်ပေးပါ။ နောက်ထပ် အိမ်ထောင်မပြုပါနဲ့၊ မီးရထားလမ်းဘေးက ကျွန်မစောင့်ကြည့်နေမယ်” လို့ အသက် ၃၄ နှစ်အရွယ် မအေးထွေးရီက လင်ယောင်္ကျားဖြစ်သူ ကိုထွန်းဦးကျော်ကို တဖွဖွမှာကြားခဲ့သည့်။ ထိုစကားပြောပြီးနောက် မအေးထွေးရီတစ်ယောက် လူ့လောကထဲမှ ထွက်ခွာသွားခဲ့လေသည်။

သက်တမ်းကြာရှည်နေပြီဖြစ်သည့်ဝါးများနှင့် သံဖြူဟောင်းများကိုအသုံးပြုကာ နံရံအဖြစ်ကာရန် ဆောက်လုပ်ထားသော ကျောင်းဆောင်ငယ်လေးမှာ တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်လျက်ရှိနေသည်။ ထိုကျောင်းထဲ၌ သက်တော်(၃၈)နှစ်အရွယ်ရှိ ရဟန်းတစ်ပါးက အာရှတခွင်၌ထွန်းတောက်ခဲ့သော စံပြပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး၏ ဘဝဖြတ်သန်းမှုများကို သဲကြီးမဲကြီးပြုစုရေးသားလျက်ရှိနေသည်။

ရခိုင်ပြည်နယ်သည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဒုတိယအဆင်းရဲဆုံးပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်သည့်အားလျှော်စွာ ရခိုင်ပြည်နယ်တွင်းရှိ မြို့နယ်အများစုမှာ ကောင်းမွန်သည့်အမှိုက်သိမ်းစနစ်ကို မဖော်ဆောင်နိုင်ကြသေးပေ။ ထိုသို့ကောင်းမွန်သည့်အမှိုက်သိမ်းစနစ် မဖော်ဆောင်နိုင်သည်နှင့်အမျှ ပြည်သူများမှာလည်း အမှိုက်ကို အဆင်ပြေရာသို့စွန့်ပစ်လာကြပြီး မြစ်ချောင်းများတွင် အမှိုက်ထုများမှာ တစ်နေ့ထက်တစ်နေ့ တိုးလာနေပေသည်။

“စစ်ပွဲသာမဖြစ်ခဲ့ဘူးဆိုရင် ကျွန်မတို့ဘဝက အခုလို အစားဆင်းရဲ၊ အနေဆင်းရဲနဲ့ ဒုက္ခအဖုံဖုံကြုံရမှာ မဟုတ်ဘူး”ဟု အသက် ၃၆ နှစ်အရွယ် ဒေါ်သန်းသန်းနွယ်က စစ်ပွဲ၏သားကောင်ဖြစ်ခဲ့ရသည့်ဘဝကို ညည်းတွားလိုက်လေသည်။

“အမကို အချက်နှစ်ချက်ပေးမယ်။ ထွက်ပြေးရင် သူပုန်လို့သတ်မှတ်ပြီး ပစ်မယ်။ သတ်မယ်။ မပြေးရင် ကျနော်တို့လိုလားချက်ကို ပေးရမယ်”ဟု စစ်သားများကခြိမ်းခြောက်သည်။ မည်သည့်လိုလားချက်ကို တောင်းဆိုသနည်းဟု ဒေါ်ခင်ခင်ကမေးမြန်းတော့ “အမရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကို”ဟု စစ်သားများက တင်းမာစွာ တုန့်ပြန်သည်။

လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ရေးသည် ဖိနှိပ်ခံဘဝကလွတ်မြောက်စေပြီး အချုပ်အခြာအာဏာတည်ဆောက်ရာတွင် အသုံးဝင်ကြောင်း ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအများက လက်ခံခဲ့ကြသည်။ ယင်းကြောင့် မြန်မာပြည်သူတို့က လတ်တလော နိုင်ငံရေးအခြေအနေအရ တော်လှန်ရေးတရပ်သည် လူအဖွဲ့အစည်း သို့မဟုတ် ဖိနှိပ်ထားမှုကြောင့် ပြိုကွဲနေသည့် နိုင်ငံတခုကို အသစ်တည်ဆောက်မှုတွင် အဓိကကျကြောင်းလည်း လက်ခံလာကြသည်မှာ ယနေ့တွင် ပိုမိုခိုင်မာလာနေသည်။

ထိုသို့အာဏာသိမ်းချိန်မှစ၍ စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကိုလက်မခံကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြောကြားသည့်အထဲတွင် ရခိုင်နိုင်ငံရေးပါတီအချို့လည်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ရခိုင်က အင်အားကြီးပါတီများဖြစ်ကြသော ANP ၊ AFP ၊ ALD တို့က စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပေါ် သဘောထားထုတ်ပြန်ခဲ့ကြရာတွင် ပါတီတစ်ခုနှင့်တစ်ခုကြား ရပ်တည်ချက်နှင့် ခံယူချက်များ မတူညီကြပေ။

“ကိုယ်ပိုင်ပြဋ္ဌာန်းခွင့်နဲ့ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်ဆိုင်မှုဟာ ကျွန်တော်တို့ အမျိုးသားရေးလှုပ်ရှားမှုတွေရဲ့ အဓိက အချက်ဖြစ်ပါတယ်။ ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စု မြန်မာနိုင်ငံမှာ ကျနော်တို့ရခိုင်လူမျိုးတွေလိုချင်တဲ့  ကွန်ဖက်ဒရေးရှင်းအမျိုးအစား နိုင်ငံရေးနယ်ပယ် ရှိ၊ မရှိကို ကျနော်တို့ကြည့်ရမယ်”

မြန်မာစစ်တပ်နှင့် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)တို့သည် လွန်ခဲ့သည့် ၂၀၁၈ ခု၊ နှစ်ကုန်ပိုင်းမှစတင်ကာ ကျောက်တော်၊ မင်းပြား၊ မြောက်ဦး၊ ရသေ့တောင်၊ ပုဏ္ဏားကျွန်း၊ ဘူးသီးတောင်၊ ပလက်ဝ၊ အမ်း စသည့်မြို့နယ်များတွင် တိုက်ပွဲပြင်းထန်စွာဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ပြင်းထန်ခဲ့သောတိုက်ပွဲများသည် ၂၀၂၀ ခု၊ နိုဝင်ဘာလ ပထမအပတ်တွင် နားလည်မှုသဘောဖြင့် ရပ်တန့်ခဲ့သည်။ လက်ရှိတွင် မောင်တောမြို့နယ်အတွင်း တိုက်ပွဲအနည်းငယ် ဖြစ်ပွားရုံမှလွဲ၍ တခြားမြို့နယ်များတွင် ငြိမ်သက်နေဆဲဖြစ်သည်။

ကိုကျော်နိုင်ဌေးမှ မြန်မာစစ်တပ်ကို ဝေဖန်ထောက်ပြမှုများပြုလုပ်သည့်ချိန်တွင် တပ်တွင်း တာဝန်ထမ်းဆောင် နေသည့်ဖခင်မှာ ဖိအားပေးခံရမှုများရှိလာသည်။ (၅၄၀)တပ်ရင်းအတွင်း နေထိုင်ကြသည့် မိသားစုဝင်များမှာ တပ်ပြင်ပတွင်နေထိုင်ရမည်အနေအထားအထိ ဖိအားပေးခံခဲ့ရသည်ဟု ကိုကျော်နိုင်ဌေး၏ အကိုဖြစ်သူ ကိုကျော်မင်းဌေးက ပြောသည်။