စုံစမ်းသိရှိရသလောက် စစ်တွေကမ်းခြေရဲ့တစ်မိုင်အကွာမှာ သဲထုတ်ယူခွင့်ပြုထားတယ်လို့သိရပေမယ့် ဘယ်ကုမ္ပဏီတွေကို လုပ်ပိုင်ခွင့်ပေးထားတယ်ဆိုတာတော့ မသိရသေးပါဘူး။ သဲတင်ကားကြီးတွေသာ သတ်မှတ်ပေးထားတဲ့နေရာတွေက ထုတ်ယူနေကြပေမဲ့လည်း သုံးဘီးယာဉ်တွေနဲ့ Hi Jet ယာဉ်တွေဟာ လူအများအပန်းဖြေတဲ့ စစ်တွေဟိုတယ်ရှေ့က သဲသောင်တွေကို တူးယူနေကြဆဲဖြစ်ပါတယ်။

ရခိုင်ပြည်တွင်နေထိုင်ကြသော မွတ်ဆလင်များနှင့် ရခိုင်တို့သည် ပဋိပက္ခမဖြစ်ပွားမီကာလက အတူတကွ ယှဉ်တွဲနေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများတွင်လည်း ကောင်းမွန်သည့်ဆက်ဆံရေးရှိပြီး အပြန်အလှန် အမှီသဟဲပြုခဲ့ကြသည်များလည်းရှိသည်။ သို့ရာတွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင်ဖြစ်ပွားသော မွတ်ဆလင်နှင့် ရခိုင်တို့ကြား လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေးပဋိပက္ခကြောင့် နေအိမ်များဆုံးရှုံးခြင်း၊ အသက်သေဆုံးခြင်း၊ အိုးအိမ်ကို စွန့်ခွာခြင်းတို့ကို နှစ်ဘက်အသိုင်းများ ခံစားခဲ့ကြရသည်။

စစ်ကောင်စီဟာ (၂၀၂၂ )မေလမှာ ငြိမ်ချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲဖိတ်ခေါ်ခဲ့ပေမယ့် ULA/AA ဘက်က မတက်ရောက်ခဲ့သလို ဒီကာလအတွင်း AA ဘက်က NUG အစိုးရနဲ့တွေ့ဆုံမှုကို လူသိရှင်ကြားပြုလုပ်ခဲ့တာကို တွေ့ရပါတယ်။ ဒါကိုကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ULA/AA နဲ့ စစ်ကောင်ကြား တစ်နှစ်ကျော်အတွင်း အလွတ်သဘော တွေ့ဆုံမှုတွေမှာ ဘာသဘောတူညီမှုမှ မရရှိခဲ့ဘူးဆိုတာ သေချာတယ်လို့ပြောရမှာဖြစ်ပါတယ်။

လတ်တလောတွင် AA ၏ လက်နက်ခဲယမ်းတပ်ဆင်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ တွက်ချက်ရန်ခက်ခဲသည်။ သို့သော် မြေပြင်သတင်းများအရ AA တွင် စစ်ဒေသအသီးသီးတွင် လက်နက်ခဲယမ်း‌ လုံလောက်စွာပြင်ဆင်ထားကြောင်း သိရသည်။ ထို့အတူ မကြာမီကပေါ်ပေါက်လာသည့် ပြည်မ PDF နှင့် ချင်းတော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့(CDF)များကိုပင် လက်နက်အကူအညီအချို့ ပေးနေသည်ကို တွေ့နေရသည်။

ဒီဖြစ်စဉ်ဟာ သာမန်ရိုးရိုး မှုခင်းဖြစ်စဉ်မျိုးမဟုတ်ဘဲ အဲဒီဒေသမှာရှိတဲ့ လက်နက်ကိုင်မဟုတ်တဲ့ နိုင်ငံ့ဝန်ထမ်းတွေအားလုံးကို ခြိမ်းခြောက်လိုက်တာပဲဖြစ်ပါတယ်။ မောင်တောခရိုင်အတွင်းမှာ မောင်တောနဲ့ ဘူးသီးတောင် နှစ်မြို့ရှိပြီး ဝေးလံခေါင်သီလွန်းတာကြောင့် အဲဒီဒေသမှာ တာဝန်ကျနေတဲ့ ပြည်သူ့ဝန်ထမ်းတွေကို ပုံမှန်လစာရဲ့ နှစ်ဆပေးထားရတဲ့ ဒေသလည်းဖြစ်ပါတယ်။

အမှန်အားဖြင့် လူမျိုးကြီးဝါဒသည် တသမတ်တည်းကို ရည်ညွှန်းထား၍မရနိုင်သလို အသေကိုင်စွဲထားလို့ မရနိုင်ပေ။ ကာလဒေသ အပိုင်းအခြားအရ ပြောင်းလဲနိုင်သည့်အချက်တစ်ခု (သို့မဟုတ်) ပြောင်းလဲ၍ရသော အခြင်းအရာတစ်ခုနှင့် ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်ရမည့် ကျယ်ပြန့်သောကိစ္စရပ်တစ်ခုဖြစ်နေသည်။

နှစ်ပေါင်း ၄၀ ကြာ စပါးစိုက်ပျိုးလာခဲ့သည့် လယ်သမားကြီး ဦးအေးသာအောင်တစ်ယောက် ယခုနှစ် စိုက်ပျိုးရာသီတွင် စပါးစိုက်ပျိုးရန် တွန့်ဆုတ်လျက်ရှိနေသည်။

စစ်တပ်က မြန်မာနိုင်ငံကို အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့နောက်ပိုင်း ပဋိပက္ခချုပ်ငြိမ်းစွာ အေးချမ်းနေခဲ့တဲ့ အထူးခြားဆုံး ပြည်နယ်ကတော့ ရက္ခိုင်ပြည်ဖြစ်ပါတယ်။ ရက္ခိုင်ပြည်ဟာ ၂၀၁၈ နှောင်းပိုင်းကနေ ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)နဲ့ မြန်မာစစ်တပ်တို့ တိုက်ပွဲဖြစ်ပွားခဲ့ပါတယ်။ ၂၀၁၉ ခု ဖေဖေါ်ဝါရီကနေစတင်ပြီး ၂၀၂၀ ခု နိုဝင်ဘာလအထိ ရက္ခိုင့်တပ်တော်နဲ့ မြန်မာစစ်တပ်တို့ဟာ တိုက်ပွဲပေါင်းလေးထောင်ကျော်ဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး အပြစ်မဲ့အရပ်သား သုံးရာကျော်‌သေဆုံးခဲ့ရပြီး လူပေါင်းများစွာကိုလည်း အေအေနဲ့ဆက်သွယ်တဲ့ အကြောင်းပြချက်နဲ့ မြန်မာစစ်တပ်က ဖမ်းဆီးထောင်ချထားခဲ့ပါတယ်။

၎င်းတို့အဖွဲ့သည် ကော်မူးရာနယ်မြေတွင် KNU ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သူ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး စောဗိုလ်မြက ရခိုင်တော်လှန်ရေးအတွက် ကူညီရန်သဘောတူခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ၁၉၇၄ ခုနှစ် ဇွန်လ ၁ ရက်နေ့တွင် ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်(ALA)ကို ခိုင်မိုးလင်းက ဦးဆောင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး စစ်ဦးစီးချုပ်နှင့် ဥက္ကဋ္ဌ တာဝန်တို့ကိုယူခဲ့သည်။ သူနှင့်အတူ ခေါင်းဆောင်ပိုင်းတွင် ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ ခိုင်ရဲခိုင်၊ ခိုင်စိုးနိုင်အောင်တို့နှင့်အတူ အခြားသူများပါဝင်သေးသည်။

သံဆူးကြိုးတွေနဲ့ပြုလုပ်ထားတဲ့ အတားအဆီးတွေကို စစ်ဆေးရေးဂိတ်ရဲ့ ရှေ့တည့်တည့်နဲ့ မလှမ်းမကမ်းနေရာတွေမှာချထားပြီး အရှေ့ကဖြတ်သွားတဲ့ ကား၊ ဆိုင်ကယ်တွေကို ရပ်တန့်စစ်ဆေးနေပါတယ်။

ကံဖေတိုက်နယ်အတွင်းတွင် ရခိုင်ကျေးရွာ ၁၄ ရွာနှင့် မွတ်ဆလင်ကျေးရွာ ၄ ရွာရှိသည်။ ထိုဘုရားပွဲကို ယခင်ကလည်း အဆိုပါကျေးရွာများမှ ဒေသခံအားလုံး ပူးပေါင်းပါဝင်ဆင်နွှဲခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် ၂၀၁၂ ခုနှစ်တွင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ပဋိပက္ခကြောင့် လူမျိုးနှစ်ခုကြား တင်းမာမှုများဖြစ်ပွားခဲ့ကာ ယုံကြည်မှုများ ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့ရသည်။ ထိုဘုရားပွဲကိုလည်း ၂၀၁၃ ခုနှစ် တစ်နှစ်တည်းသာ ရခိုင်ကျေးရွာသားများက ကျင်းပနိုင်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် မကျင်းပနိုင်ခဲ့ကြတော့ပေ။

ထို့အပြင် စစ်ကောင်စီကိုတိုက်ခိုက်နေသည့် တော်လှန်ရေးအင်အားစုများဖြစ်သော BPLA အပါအဝင် ချင်းပြည်နယ်မှ CDF ၊ မကွေး(PDF)နှင့် ကျောင်းသားတပ်တော် စသည့်အဖွဲ့အစည်းများကိုလည်း AA ဘက်က စစ်နည်းပညာ၊ လက်နက်ခဲယမ်း စသည့်လိုအပ်ချက်များကို အကူအညီပေးခဲ့သည့်အတွက် NUG နှင့် AA တို့ ဆက်ဆံရေးမှာ ကောင်းမွန်သည့်သဘောရှိနေသည်။

ဗုဒ္ဓဘာသာကိုးကွယ်သည့် မြိုများမှာ ရိုးရာနတ်အားပူဇော်ခြင်းကို လက်ရှိအချိန်ထိ လုပ်ဆောင်ကြသည်။ ရိုးရာနွားထိုးပွဲကျင်းပချိန်တွင် မြိုလူမျိုးတို့၏ ရိုးရာအက၊ အတီးအမှုတ်တူရိယာများကို ထည့်သွင်းကာ ပျော်ပျော်ရွှင်ရွှင်ဖြင့်ကျင်းပကြသည်။ ပွဲတော်ရက်ကို သုံးရက်တိုင်တိုင် ကျင်းပလေ့ရှိကြသည်။

ရခိုင်ပြည်မှ ထိပ်တန်းအဆင့်ရှိ မိတ်ကပ်ပညာရှင်တစ်ဦးက အလှပြင်ပစ္စည်းများကို တစ်ခုပြီးတစ်ခု အသုံးပြုလျက် မိန်းကလေးတစ်ဦး၏မျက်နှာကို ချယ်သပေးနေသည်။ ထိုမိန်းကလေး၏မျက်နှာကို အလှဆုံးဖြစ်လာစေဖို့ မိတ်ကပ်များကိုကျွမ်းကျင်စွာလိမ်းကာ နှုတ်ခမ်းနှင့် မျက်တောင်တို့ကိုလည်း အလှပဆုံးဖြစ်အောင် အာရုံစူးစိုက်ဖန်တီးနေလေသည်။ ထိုသူမှာ မိမိကိုကိုယ် LGBT အဖြစ်ခံယူထားသည့် အသက်(၃၂)နှစ်အရွယ် ကိုကျော်ကျော်မိုးဖြစ်သည်။

“သူ့ကိုကြည့်လိုက်တော့လည်း ဦးခေါင်းမှာ ဒဏ်ရာတွေရနေပါတယ်။ ကျမတို့ကတော့ ဒါဟာမဖြစ်သင့်ဘူးလို့ ထင်ပါတယ်။ ဆရာဝန်ကြီးတစ်ယောက်အနေနဲ့ ကိုယ့်လက်အောက်ဝန်ထမ်းတွေကို ရိုက်နှက်တယ်ဆိုတာက လုံးဝလက်မခံနိုင်ပါဘူး။ ကျမတို့ အမျိုးသမီးတွေအတွက် အသက်အန္တရာယ်နဲ့ လုံခြုံရေးအရပါ စိုးရိမ်စရာဖြစ်ရပါတယ်”ဟု မျက်မြင်သက်သေဖြစ်သူ ၎င်းကဆိုသည်။

သက်လူမျိုးတို့နေထိုင်ရာ မကျည်းကုန်ရွာသည် မောင်တောနှင့် ၄ မိုင်အကွာ ဘူးသီးတောင်-မောင်တော ကားလမ်းဘေး၊ မောင်တောတောင်ပိုင်း အငူမော်လမ်းမကြီးတို့နှင့် နီးကပ်စွာတည်ရှိသည်။ ယင်းကြောင့် မကျည်းကုန်းကျေးရွာတွင် အိမ်ခြေ ၂၅၀ ခန့်ရှိပြီး လူဦးရေအများဆုံးနေထိုင်ကြကြောင်း သိရသည်။

စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်တွင် သတင်းမီဒီယာသမား (၁၅၆)ဦးဖမ်းဆီးခံခဲ့ရပြီး ထိုအထဲမှ(၉၅)ဦးမှာ ပြန်လည်လွတ်မြောက်လာသည်။ သို့သော် လက်ရှိအချိန်ထိ သတင်းသမား(၆၁)ဦး ဆက်လက်ဖမ်းဆီး ခံထားရဆဲဖြစ်ကာ သတင်းသမားသုံးဦးမှာလည်း အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်ဟု လွတ်လပ်စွာထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်အရေး ဆောင်ရွက်နေသည့် အသံအဖွဲ့က မေလ ၃ ရက်နေ့က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

ရခိုင်ပြည်တွင် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီ(ANP)၊ ရခိုင်ဦးဆောင်ပါတီ(AFP)၊ ရခိုင်ဒီမိုကရေစီအဖွဲ့အချုပ်ပါတီ(ALD)ဟူ၍ အဓိကပါတီသုံးခုရှိသည်။ ယင်းအနက် ရခိုင်အမျိုးသားပါတီသည် အအောင်မြင်ဆုံးနှင့် အင်အားအကြီးဆုံးပါတီအဖြစ် ကုန်လွန်ခဲ့သည့်ရွေးကောက်ပွဲကာလများတွင် သက်သေထူနိုင်ခဲ့သည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ လူတစ်ဦးမှာ အောင်မြင်မှု၊ ကျဆုံးမှုရှိသကဲ့သို့ ပါတီနိုင်ငံ‌ရေးမှာလည်း လောကဓံအနိမ့်အမြင့်နှင့် ရင်ဆိုင်ရတတ်သည်က သဘာဝပင်ဖြစ်၏။

“ရိုးရာအကတွေက နည်းပါးလာတယ်။ မျိုးဆက်သစ်တွေမွေးထုတ်ဖို့အတွက် အားနည်းချက်တွေ အများကြီးတွေ့ရတယ်”ဟု သူကပြောသည်။