မြန်မာစစ်တပ်နှင့် ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)တို့သည် လွန်ခဲ့သည့် ၂၀၁၈ ခု၊ နှစ်ကုန်ပိုင်းမှစတင်ကာ ကျောက်တော်၊ မင်းပြား၊ မြောက်ဦး၊ ရသေ့တောင်၊ ပုဏ္ဏားကျွန်း၊ ဘူးသီးတောင်၊ ပလက်ဝ၊ အမ်း စသည့်မြို့နယ်များတွင် တိုက်ပွဲပြင်းထန်စွာဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ ပြင်းထန်ခဲ့သောတိုက်ပွဲများသည် ၂၀၂၀ ခု၊ နိုဝင်ဘာလ ပထမအပတ်တွင် နားလည်မှုသဘောဖြင့် ရပ်တန့်ခဲ့သည်။ လက်ရှိတွင် မောင်တောမြို့နယ်အတွင်း တိုက်ပွဲအနည်းငယ် ဖြစ်ပွားရုံမှလွဲ၍ တခြားမြို့နယ်များတွင် ငြိမ်သက်နေဆဲဖြစ်သည်။

ကိုကျော်နိုင်ဌေးမှ မြန်မာစစ်တပ်ကို ဝေဖန်ထောက်ပြမှုများပြုလုပ်သည့်ချိန်တွင် တပ်တွင်း တာဝန်ထမ်းဆောင် နေသည့်ဖခင်မှာ ဖိအားပေးခံရမှုများရှိလာသည်။ (၅၄၀)တပ်ရင်းအတွင်း နေထိုင်ကြသည့် မိသားစုဝင်များမှာ တပ်ပြင်ပတွင်နေထိုင်ရမည်အနေအထားအထိ ဖိအားပေးခံခဲ့ရသည်ဟု ကိုကျော်နိုင်ဌေး၏ အကိုဖြစ်သူ ကိုကျော်မင်းဌေးက ပြောသည်။

ဗိုလ်ချုပ်ခိုင်ရာဇာကို မင်းပြားမြို့နယ်၊ ချော်ချောင်းကျေးရွာနေ အဘ ဦးသာမြအောင်၊ အမိ ဒေါ်ကြာစိန်မေတို့၏ သားသမီး ၇ ယောက်အနက်မှ တတိယမြောက်သားဖြစ်သည်။ ငယ်နာမည်မှာ လှထွန်းအောင်ဖြစ်ပြီး အသက် ၁၃ နှစ်တွင် ကိုရင်ဘဝဖြင့် စစ်တွေမြို့၊ ပုသိမ်ကျောင်းတိုက်နှင့် ကြက်ကိုင်းတန်ကျောင်းတို့တွင် ပရိယတ္တိစာပေတို့ကို သင်ကြားခဲ့သည်။ အသက် ၁၆ နှစ်အရွယ်သို့ရောက်သောအခါ စစ်တွေတွင် စာသင်နေတုန်း နိုင်ငံရေးအကြောင်းကို စိတ်အားထက်သန်သည့်အတွက် တော်လှန်ရေးအသိုင်းအဝိုင်းနှင့် တွေ့ဆုံခဲ့သည်။

အခြားတဘက်၌ လူထုလက်ခံထားသည့် အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအစိုးရ(NUG)အနေဖြင့်လည်း မြန်မာနိုင်ငံနှင့် သင့်တော်သည့် ဖက်ဒရယ်ဖွဲ့စည်းပုံမူဘောင်တစ်ခုကို ရေးဆွဲနေကြောင်းသိရသည်။ ယင်းတွင် ဖက်ဒရယ် Charter အခြေခံပြီး အမျိုးသားညီညွတ်ရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ(NUCC)ကို အဖွဲ့အစည်း ၃၃ ဖွဲ့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားကြောင်းလည်း သိရသည်။

COVID-19 သည် SARS-CoV-2 ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်ပြီး လူမှ လူချင်းကူးစက်စေခြင်းဖြစ်သည်။ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး သယ်ဆောင်လာသူတစ်ဦးသည် အခြားသူတစ်ဦးနှင့် အနီးကပ်ထိတွေ့နေရချိန်တွင် နီးကပ်စွာ နေသူများ အကြား ပျံ့နှံ့သွားခြင်းဖြစ်သည်။

စိတ်ကြွဆေးသုံးပြီးလျင် လူအများနှင့်စကားပြော၍ အဆင်ပြေခြင်း၊ ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးတက်ကြွခြင်း၊ အာရုံစူးစိုက်မှုအားကောင်းခြင်း၊ အလုပ်လုပ်ကိုင်လျင်လည်း နွမ်းနယ်ပင်ပန်းခြင်းမရှိခြင်း၊ အစားအသောက်မစားချင် စိတ်များဖြစ်သည်ဟု သုံးစွဲသူများက ပြောဆိုကြသည်။ သို့သော်လည်း အသက်န္တရာယ်စိုးရိမ်ရခြင်းနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိခိုက်စေပြီး အကျင့်စာရိတ္တ ပျက်ပြားလာသည်ဟုလည်း ပြောကြသည်။

ပြီးခဲ့သည့် ဇန်နဝါရီ ၁၄ ရက်နေ့ စစ်ကောင်စီသတင်းစာရှင်းလင်းပွဲတွင် စစ်ကောင်စီပြောခွင့်ရသူ ဗိုလ်ချုပ်ဇော်မင်းထွန်းက ၎င်းတို့အနေဖြင့် ငြိမ်းချမ်းရေးလုပ်ငန်းစဉ်အတွက် NCA ထိုးထားသည့် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့၊ NCA မထိုးရသေးသည့် EAOs အပြင် နိုင်ငံရေးပါတီများနှင့်လည်း အကြိမ်ကြိမ်ဆွေးနွေးရန်ရှိနေကြောင်း ပြောလာသည်။

ရခိုင်ပြည်အတွင်းက IDP ဒုက္ခသည်စခန်းတွေမှာနေထိုင်နေကြရတဲ့ သိန်းနဲ့ချီတဲ့ ကမန်နဲ့မွတ်ဆလင် ဒုက္ခသည်တွေဟာ အသွားအလာကန့်သတ်ခံမှုကိုလည်း ရင်ဆိုင်နေကြရပါတယ်။ လွတ်လပ်စွာသွားလာခွင့်မရတာကြောင့် စားဝတ်နေရေးအပါအဝင် အခြားကဏ္ဍတွေမှာလည်း အခက်အခဲကြုံတွေ့ရတယ်လို့ ဒုက္ခသည်တွေက ပြောပါတယ်။

ရခိုင့်အချုပ်အခြာအာဏာကျရှုံးသွားပြီးနောက် ရခိုင်လူမျိုးများသည် မျိုးဆက်အလိုက် လက်နက်ကိုင်တော်လှန်လာခဲ့ကြသည်မှာ ယနေ့အချိန်ထိဖြစ်ကြောင်းတွေ့ရသည်။ ယင်းအထဲတွင် ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးပါတီ(ALP)သည်လည်း နှစ်ပေါင်း ၅၀ ကျော်အထိ သက်တမ်းရှိသော ဝါရင့်ရခိုင်တော်လှန်ရေးအဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်သည်။

လက်ရှိတွင် ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးအတွက် တိုက်ပွဲဝင်နေသော ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)သည် လူထုထောက်ခံမှုကို အလွန်ရရှိထားသည့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မြို့နယ်အများစုတွင် AA ၏ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုရှိနေပြီး အုပ်ချုပ်ရေးယန္တရားပင် သက်ဝင်လှုပ်ရှားမှုရှိသည်။ ထို့ကြောင့် တစ်ချို့ဒေသများတွင် ဒုစရိုက်မှုများနှင့် ဆဲဆိုရမ်းကားမှု စသည်များလျှော့နည်းသွား

ရခိုင်ပြည်နယ်တွင် ထင်ရှားသည့် ဇာတ်သဘင်တစ်ခုဖြစ်သည့် "အာရက္ခမဏ္ဍိုင်"ဆိုသည့် ဇာတ်သဘင်၏ ဇာတ်စင်ရှေ့တွင် ရခိုင်အလံကိုလွှင့်ထူထားသည်။ တစ်ချို့တေးသီချင်းများဖျော်ဖြေရာတွင်လည်း ပြောက်ကျားဝတ်စုံများကိုဝတ်ဆင်ကာ အမျိုးသားရေးသီချင်းများဖြင့် ကပြဖျော်ဖြေလေ့ရှိသည်။

လက်နက်ကိုင်နိုင်ငံရေးမှာ ဆုံးရှုံးမှုများသည်ဟုစဉ်းစားချက်ကြောင့် နိုင်ငံရေးနည်းကို ဆွေးနွေးပွဲဖြင့် အဖြေရှာနိုင်ရေးအတွက် အစိုးရနှင့် EAOs တို့အကြား တရားဝင်လမ်းကြောင်းသစ်တစ်ခုဖြင့် ချဉ်းကပ်မှုကနေ တနိုင်ငံလုံးအပစ်အခတ်တိုက်ခိုက်မှုရပ်စဲရေးသဘောတူစာချုပ်(Nationwide Ceasefire Agreement-NCA) ငြိမ်းချမ်းရေးလမ်းစဉ်ဖြစ်လာသည်။

ယခုစာစုတွင် ဖေဖော်ဝါရီ (၁) ရက်နေ့တွင်၊ မြန်မာစစ်တပ်မှ နိုင်ငံတော်အာဏာကို သိမ်းလိုက်ပြီးနောက်မှသည် ယနေ့အချိန်ထိ ရက္ခိုင်ပြည်ရှိ နိုင်ငံရေးအင်အားစုများနှင့် ပြည်သူများ မည်သို့ရပ်တည်တုန့်ပြန်ခဲ့ကြကြောင်း၊  မည်သည်ကြောင့် ထိုကဲ့သို့ တုန့်ပြန်ခဲ့ကြသည်များနှင့် ကိုယ်ပိုင်သီးခြားဆန်သော ရက္ခိုင်ပြည်နိုင်ငံရေး ရေစီးကြောင်းများမှာ မည်သည်တို့ဖြစ်သည်ကို  သုံးသပ်တင်ပြသွားမည်ဖြစ်သည်။

နောက်တချက်က ဒီဇင်ဘာ ၃၁ အောက်မေ့ဖွယ်အခမ်းအနားကို ကျင်းပရတာဟာ ရခိုင်လူငယ်တွေအနေနဲ့ နှစ်သစ်ကူးနေ့ရက်မှာ သောက်စားမူးယစ်ပျော်ပါးနေကြတာထက် ကိုယ့်ထီးနန်းကျဆုံးတဲ့နေ့တစ်နေ့ ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို သတိချပ်စေချင်တဲ့ရည်ရွယ်ချက်ကြောင့်လည်း ဖြစ်ပါတယ်။

တရွှေ့ရွှေ့နှင့်ပြောင်းလဲလာသော ရက်၊ လ၊ နှစ်တို့သည်ကား ကုန်မှန်းမသိကုန်ဆုံးသွားလေပြီ။ ထို ရက်၊ လ၊ နှစ်တို့၌ အဖြစ်အပျက်များစွာ ရှိခဲ့ကြလိမ့်မည်။ အချို့ကား ပျောက်မှန်းမသိ ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့ပေပြီ။ အချို့မှာ ပါးစပ်ရာဇဝင်အဖြစ် ကျန်ရှိနေတတ်သည်။ အချို့ကား ကမ္ဘာတည်သရွှေ့ သမိုင်းမှတ်တိုင်များအဖြစ် ကျန်ရှိနေမည်ဖြစ်ပါသည်။

ဆရာမလေးမှာ ရခိုင်ပြည်နယ်၊ မြေပုံမြို့နယ်၊ ချောင်းကြီးကျေးရွာဇာတိဖြစ်သည်။ ရွာအနီးတွင် လက်နက်ကြီးများကျရောက်လာသဖြင့် အသက်အန္တရာယ်ကိုစိုးရိမ်ကာ ၂၀၂၀ ပြည့်နှစ် ဇွန်လက စစ်တွေမြို့ပေါ်သို့ စစ်ဘေးခိုလှုံရန် မိဘနှစ်ပါးနှင့်အတူရောက်ရှိလာသူဖြစ်သည်။ ဆရာမလေးမှာ စစ်ဘေးရှောင်စခန်း၌ ခိုလှုံနေသည်မှာ ယခုအခါ တစ်နှစ်ကျော်ကြာမြင့်လာပြီဖြစ်သည်။

ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းများထဲတွင်တော့ တွေ့ဖူး ဖတ်ဖူးသည်။ ပြန်ပေးဆွဲသူများက သတ်မှတ်ရက်မတိုင်ခင် ဖမ်းဆီးထားသည့် သားကောင်ကို လိုချင်ပါက ငွေပေးရွေးရမည်တို့ သို့မဟုတ်လျှင် သတ်ဖြတ်လိုက်မည်ဟု ခြိမ်း ခြောက်သည့် လုပ်ရပ်များပါ ဇာတ်ဝင်ခန်းများကို ကြည့်ရှုဖူးသည်။ နောက်ဆုံးသတ်မှတ်ချိန်က စကားလုံးနှင့် လိုက်အောင် Deadline  ဖြစ်နေသည်။

ပါဋိအဘိဓာန်တွေမှာတော့ ပြည့်တန်ဆာပရိယာယ် ၆ မျိုးပြဆိုပြီး နာဂရသောဘိနိပုဒ်ကို အကြောင်းပြုပြီး မြန်မာလို ယဉ်ကျေးတဲ့ဝေါဟာရ ပြည့်တန်ဆာဆိုပြီး ထွက်ပေါ်လာတာပါ။
နာဂရံပြည်ကို သောဘိနိ တင့်တယ်စေတယ်၊ တန်ဆာဆင်တယ်ဆိုပြီးတော့ ဖော်ပြထားတာကိုတွေ့ရပြီး အခုခေတ်မှာတော့ အပြာမယ်၊ ဖာသည်ဆိုပြီးတော့ အမျိုးမျိုးခေါ်ဆိုကြတာရှိပါတယ်။

“ကိုယ့်ရဲ့သားတစ်ယောက်ကို သွေးအန်ထွက်တဲ့အထိရိုက်တာ အမေတစ်ယောက်အနေနဲ့ ဘယ်လိုခံစားရမလဲ။ အမေတိုင်း ခံစားကြည့်လို့ရတယ်”