မွတ်ဆလင်ခေါင်းဆောင် အသတ်ခံရမှုက ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် ဖြစ်ပွားနေသည့် အကြမ်းဖက်မှုများကို မီးမောင်းထိုးပြနေ

By မေမိုး 05 Oct 2021

DMG ၊ အောက်တိုဘာ ၅

(ဘာသာပြန်ဆောင်းပါး)

မြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးလာသည့် မွတ်ဆလင်လူနည်းစုများ၏ အခွင့်အရေး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတစ်ဦး ဖြစ်ကာ ထင်ရှားသည့်ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးလည်း ဖြစ်သည့် မိုဟစ်ယူလာသည် ၎င်းကို အသက်အန္တရာယ်ခြိမ်းခြောက်မှုများ ပုံမှန်ပို့ခဲ့သည့် သဘောထား တင်းမာသူများ၏ သတ်ဖြတ်ခြင်းခံရနိုင်ကြောင်း နှစ်ပေါင်းများ စွာကပင် ကြိုတင်ခန့်မှန်းထားခဲ့သည်။

“ကျွန်တော်သေမယ်ဆိုရင်တောင် အသက်ပေးဖို့ဝန်မလေးဘူး။” ဟု ၎င်းက ရိုက်တာကို ကော့ဘဇား ဆိပ်ကမ်းအပြင်ဘက်ရှိ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ဒုက္ခသည်စခန်းတစ်ခုက ဝါးတဲလေး တစ်ခု အတွင်း ၂၀၁၉ ခုနှစ်က ပြောကြားခဲ့သည်။ “အကယ်၍သာ ရုတ်တရက် “မတော်တဆ”မှု တစ်ခုဖြစ်ရင်လည်း ကိစ္စမရှိဘူး၊ လူ့အဖွဲ့အစည်း အတွက်လှုပ်ရှားသူတိုင်းဟာ နောက်ဆုံးမှာ အသက်ဆုံးရမယ်ဆိုရင်လည်း စွန့်လွှတ်ဖို့အထိ ဆုံးဖြတ်ထား ရတာပဲလေ။” ဟု သူကဆိုသည်။

သေနတ်သမားများသည် သူ့ကိုရပ်ရွာ တွေ့ဆုံပွဲများပြုလုပ်ခဲ့သည့် ရုံးခန်းတွင်ပင် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ ညပိုင်းက အသေ ပစ်သတ်ခဲ့သည်။ သေနတ်ပစ်မှုကို မျက်မြင်တွေ့ရှိခဲ့သည်ဟုပြောသည့် သူ၏ ညီ ဟာဘစ် အူလာက စခန်းများတွင် လှုပ်ရှားနေသည့် လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်သည့်ARSA ကို ပြစ်တင်ပြောဆိုခဲ့သည်ကို လူမှုမီဒီယာတွင် ပြန့်နေသည့် ဗီဒီယိုတစ်ခုတွင် တွေ့ရသည်။

“သူဟာ မွတ်ဆလင်ဒုက္ခသည်တွေ အားလုံးအပေါ်မှာ သြဇာညောင်းတဲ့ ခေါင်းဆောင်မို့လို့ သူတို့က သတ်လိုက်တာ။” သေနတ်နဲ့မပစ်ခင် “သူဟာ မွတ်ဆလင်ခေါင်းဆောင်တစ်ဦး မဖြစ်နိုင်ဘူး။ မွတ်ဆလင်တွေအတွက် ခေါင်းဆောင် မရှိရဘူးလို့ သူတို့ကပြောခဲ့တယ်။” ဟု သူကပြန် ပြောပြသည်။

ရိုက်တာအနေနဲ့ ပြောဆိုလာသည့် ဆိုရှယ်မီဒီယာအကောင့်ကို လွတ်လပ်စွာဖော်ပြနိုင်ခြင်း မရှိပါ။  ARSA သည် “လူသေဆုံးမှုကြောင့် အံ့အားသင့်ပြီး ဝမ်းနည်းရကြောင်း” တွစ်တာတွင် သောကြာနေ့က ရေးသားခဲ့ပြီး “အကြားဖြင့် ပြောဆိုစွပ်စွဲမှုများနှင့် အခြေအမြစ်မဲ့လက်ညှိုးထိုးပြစ်တင်ခြင်း”ကိုလည်း ပြစ်တင်ရှုံ့ချခဲ့သည်။

ညနေပိုင်းဝတ်တက်ပြီးချိန် အသက် ၄၀ ကျော်နှောင်းပိုင်းအရွယ် အိမ်ထောင်ရှိပြီး ကလေး ငယ်များ၏ ဖခင် ဖြစ်သူ မိုဟစ်အူလာကို သေနတ်သမားများက ပစ်ခတ်ခဲ့ကြောင်း ရဲအရာရှိတစ်ဦးက ရိုက်တာကို ဖုန်းဖြင့် ပြောကြားခဲ့သည်။ ၎င်းကို ဒုက္ခသည်စခန်းတွင် ကြာသပတေး နေ့က မြှုပ်နှံခဲ့ပြီး သူ၏ ဈာပနဆုတောင်းပွဲကို ဒုက္ခသည်ထောင်ပေါင်းများစွာ တက်ရောက်ခဲ့ကြသည်။

လူသတ်မှုနှင့်ပတ်သက်ပြီး ၂၇ နှစ်အရွယ်အမျိုးသားတစ်ဦးဖြစ်သည့် မိုဟာမက် ဆီလင်မ်ကို တာဝန်ရှိသူများက ဖမ်းဆီးခဲ့ကြောင်း ကော့ဘဇားရှိ ရဲအရာရှိတစ်ဦးဖြစ်သူ နိုင်မူဟတ်က်က ပြောကြားခဲ့ပြီး အခြားသော အသေးစိတ်အချက်အလက်များ ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်းမရှိပေ။

မိုဟစ်ယူလာသည် မွတ်ဆလင်များ ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ ဖိနှိပ်ညှင်းပန်းခံနေရသည့် အချိန်အတွင်း ယခင် ငြင်းပယ်ခံရသည့်အခွင့်အရေးများ ပြန်လည်ရရှိပြီး မြန်မာသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိနိုင်ရေးအတွက် လှုပ်ရှားဆောင်ရွက်နေသည့် သဘောထား အလယ်အလတ်ရှိသူ တစ်ဦးအဖြစ် လူသိများကြသည်။ သူသည် မွတ်ဆလင်များကို ယင်းတို့နေထိုင်ရာ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရက်စက်စွာ ဖိနှိပ်ခံရမှုများကို မှတ်တမ်းပြုစုရန် ရည်ရွယ်ကာ ၂၁၀၇ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ထားသည့် အာရကန်မွတ်ဆလင် ငြိမ်းချမ်းရေးနှင့် လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့ အစည်း (Arakan Rohingya Society for Peace and Human Rights-ARSPH) ၏ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ သူသည် နိုင်ငံတကာဆွေးနွေးပွဲများတွင် မွတ်ဆလင်များ၏ အနာဂတ်အရေးအတွက် ကိုယ်စားပြု ပြောဆိုခဲ့သည်။

၎င်းသတ်ဖြတ်ခံရမှုသည် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးဒုက္ခသည်အခြေချနေထိုင်မှုဖြစ်သည့် မွတ်ဆလင်ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် ပူးဆွေးဝမ်းနည်းမှုနှင့် ဒေါသတို့ကို ပြင်းထန်စွာ ဖြစ်စေခဲ့သည်။ လူသတ်မှုသည် အာဏာရရှိရေးအတွက် လက်နက်ကိုင်ဂိုဏ်းများ၊ အစွန်း ရောက်သူများအာဏာရရှိရေး ပြင်းထန်စွာ တိုက်ခိုက်နေကြသည့်အတွက် အကြမ်း ဖက်မှုများမြင့်တက်လာရခြင်းကိုပြနေသည့် နောက်ဆုံးသက်သေဖြစ်ကြောင်း ထိုစခန်း များတွင် နေထိုင်သူအချို့က ရိုက်တာနှင့်တွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်အဖွဲ့အစည်း၏ တောင်အာရှရေးရာ အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦး ဖြစ်သည့် ဆက်ဒ် ဟာမာဒီက အကြမ်းဖက်မှုများတိုးလာကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

“လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့တွေဟာ မူးယစ်ကုန်သွယ်နေကြပြီး လူတွေလည်းသတ်တယ်။ ပြန်ပေး ဆွဲတာတွေလည်း လုပ်တယ်။ နောက်ထပ်သွေးမြေကျမှုတွေမဖြစ်နိုင်အောင်တားဆီးဖို့ တာဝန်ရှိသူတွေကချက်ချင်းအရေးယူ ဆောင်ရွက်ပေးရမယ်။” ဟု ၎င်းက သတိပေးလိုက်သည်။

ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် မွတ်ဆလင်တစ်သန်းကျော်ရှိပြီး ၎င်းတို့အများစုသည် ကုလသမဂ္ဂက ၂၀၁၇ ခုနှစ် တွင် စစ်တပ်ဖြိုခွင်းမှုတစ်ခုအတွင်း လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်ရန်ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ကျူးလွန်ခဲ့သည်ဟု ပြောဆိုထားသည့်အိမ်နီးချင်းမြန်မာနိုင်ငံမှ ထွက်ပြေးလာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

မြန်မာက လူမျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်ခြင်းမဟုတ်ဘဲ ရဲကင်းများကို တိုက်ခိုက်သည့် ထကြွသောင်း ကျန်းသူများကို နယ်မြေရှင်းလင်းခြင်းလုပ်ငန်းကို ဥပဒေနှင့်အညီ တရားဝင် ဆောင်ရွက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်ဟု ငြင်းဆိုထားသည်။

“သူ (မိုဟစ် ယူလာ)ဟာ ရိုဟင်ဂျာလူမှုအဖွဲ့အစည်းရဲ့ အသံကို ကိုယ်စားပြုခဲ့တယ်။ သူထိတ်လန့်စွာနေ သွားရပေမဲ့ ဘယ်တော့မှ အရှုံးမပေးခဲ့ဘူး။ လူတိုင်း ထိတ်လန့် ကြောက်ရွံ့နေကြပြီ။ သူ့လိုခေါင်းဆောင် တစ်ယောက်တောင် အသတ်ခံရတယ်ဆိုရင် ဘယ်သူကများ လုံခြုံဦးမှာလဲ။ ဘယ်သူမှ မလုံခြုံဘူးလေ” ဟု နှိပ်စက်ခံရမည်ကို စိုးရွံ့နေသည့် အမည်မဖော်လိုသူဒုက္ခသည်တစ်ဦးကဆိုသည်။

မိုဟစ်သည် သူ့အသက်အန္တရာယ်ကို စိုးရိမ်စွာနေထိုင်ခဲ့ရကြောင်း အသတ်ခံရသည့် ခေါင်းဆောင်၏ ရင်းနှီး သည့်သူငယ်ချင်းတစ်ဦးက ရိုက်တာကို ပြောခဲ့သည်။

“ခိုးကြောင်ခိုးဝှက် အုပ်ချုပ်သူ”

မြန်မာနိုင်ငံတွင် မွတ်ဆလင်များကို အစုလိုက်သတ်ဖြတ်ခြင်း၊ အုပ်စုဖွဲ့အဓမ္မပြုကျင့်ခြင်း အပါအဝင် ညှင်းပန်းနှိပ်စက်မှုအထောက်အထားများကို ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် တစ်တဲနှင့်တစ်တဲ ကူးသန်းပြီး စုဆောင်းခဲ့ခြင်းကြောင့် မိုဟစ် ယူလာသည် ထင်ရှားလာခဲ့သည်။ နိုင်ငံတကာ စုံစမ်းစစ်ဆေးသူများထံ ထိုအထောက်အထား များကို ပေးပို့ထားခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အိမ်ဖြူတော်နှင့် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီများတွင် ထိုအကြောင်းများကိုပြောကြားခွင့်ရခဲ့ပြီး အနာဂတ်တွင် မွတ်ဆလင်မျိုးနွယ်စုများသည် ၎င်းတို့ဆန္ဒကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုခွင့်ပိုမိုရရှိရန် တောင်းဆိုခဲ့သည်။

ARSPH ၏ ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးက မိုဟစ် ယူလာသည် ARSA အဖွဲ့၏ ခြိမ်းခြောက်မှုခံခဲ့ ရကြောင်း ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ရိုက်တာစ်ကို ပြောကြားခဲ့သည်။ ARSA သည် ရဲကင်းစခန်းများကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် ထိုလုပ်ရပ်ကြောင့် စစ်တပ်၏ နယ်စပ်တစ်လျှောက်ရှိ သိန်းနှင့် ချီသည့် မွတ်ဆလင်များကို မောင်းထုတ်သည့် စစ်ဆင်ရေးများကို ဖြစ်ပွားစေခဲ့သည်။

ARSA နှင့်ပူးပေါင်းရန်တောင်းဆိုကြသည့် အကြမ်းဖက်သမားများနှင့် လက်နက်ကိုင်ဂိုဏ်းများသည် ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် ညအခါမင်းမူကြသည်။ ဝေဖန်သူများကို ပြန်ပေးဆွဲခြင်း၊ ရှေးရိုးစွဲ အစ္စလာမစ်စံနှုန်းများကို ချိုးဖောက်ခြင်းအတွက် အမျိုးသမီးများကို သတိပေးခြင်းတို့လုပ် ဆောင်ကြောင်း ၎င်းနှင့် အခြားဒုက္ခသည်များက ပြောကြားခဲ့သည်။

ARSA နှင့် အခြားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များသည် အကြမ်းဖက်မှုများ၏ နောက်ကွယ်တွင်ရှိကြောင်း မွတ်ဆလင် များက ရိုက်တာစ်ကို ပြီးခဲ့သည့်လများတွင် ပြောကြားခဲ့သည်။

မိုဟစ် ယူလာက ARSA ကို “ခိုးကြောင်ခိုးဝှက်အုပ်ချုပ်သူ”ဟု ညွှန်းဆိုခဲ့ကြောင်း ရင်းနှီးသည့် သူငယ်ချင်း တစ်ဦးက ကြာသပတေးနေ့တွင် ပြောကြားခဲ့သည်။ ယူလာသည် ၎င်းတို့ပစ်မှတ်ထားခံရခြင်းမှ ရှောင်ရှားနိုင် ရန် တစ်နေရာပြီး တစ်နေရာ ပြောင်း ရွှေ့နေခဲ့ရကြောင်းလည်းဆိုသည်။ အဆိုပါ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူသည် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ် တာဝန်ရှိသူများနှင့် ကုလသမဂ္ဂတို့သို့ ၎င်းကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ရန်တောင်းဆိုခဲ့သည်။

ARSA က ဒုက္ခသည်စခန်းများတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် ရာဇဝတ်မှုများသည် ၎င်းတို့လက်ချက်မဟုတ် ကြောင်း ငြင်းဆိုထားပြီးဖြစ်သည်။

ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး၏ ကြာသပတေးနေ့က ထုတ်ပြန်သည့် ကြေညာချက်တစ်ခုတွင် မိုဟစ် ယူလာသေဆုံးမှုအတွက် “အလွန်အံ့အားသင့်ပြီး ဝမ်းနည်းရကြောင်း”နှင့် “မွတ်ဆလင်ဒုက္ခသည်များကို ပံ့ပိုးကူညီပေးသည့် ဝန်ဆောင်မှုများကို တိုက်ရိုက်ရရှိရန်နှင့် သူတို့၏ စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကို ပြန်လည်တင်ပြနိုင်ရန်အတွက် ကုလသမဂ္ဂဝန်ထမ်းများပိုမိုစေလွှတ်စေခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

ရဲအရာရှိဖြစ်သည့် ရာဖီကူလ် အစ္စလာမ်ကမူ မိုဟစ်ယူလာသည် ခြိမ်းခြောက်ခံရမှုများအတွက် တိုင်ချက်ဖွင့်ထားခြင်း သို့မဟုတ် ရဲတပ်ဖွဲ့ထံအကာအကွယ်ပေးရန် တောင်းခံမှုများ မရှိကြောင်းဆိုသည်။
“သူသာ တိုင်ချက်ဖွင့်ခဲ့ရင် ကျွန်တော်တို့ စဉ်းစားပေးနိုင်မှာပါ။”ဟု ပြောကြား ခဲ့သည်။

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်အစိုးရအရာရှိများက ၎င်းအသတ်ခံရမှုအတွက် မှတ်ချက်ပေးရန် တောင်းဆို ခဲ့ခြင်းကို တုန့်ပြန်ခဲ့ခြင်းမရှိပါ။

မိုဟစ်ယူလာနှင့် မြန်မာကို စွပ်စွဲထားသည့် နိုင်ငံတကာရာဇဝတ်မှုများတွင် နစ်နာသူများကို ကိုယ်စား ပြုသည့်သြစတေးလျရှေ့နေတစ်ဦးဖြစ်သူ အီဗာဘူဇိုက သူနှင့် အခြားသူများသည် ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည် အေဂျင်စီနှင့် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်ရှိ နိုင်ငံခြားသံရုံးများထံ သူ့ကို ကာကွယ်ပေးရန် တောင်းဆိုခဲ့ကြကြောင်းဆိုသည်။

မိုဟစ်သည် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် အိမ်ဖြူတော်တွင် သမ္မတ ဒေါ်နယ်ထရမ့်နှင့် တွေ့ဆုံရန်နှင့် ကုလသမဂ္ဂ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီတွင် စကားပြောဆိုရန် သွားခဲ့စဉ်က ခေတ္တခရီးသွားလာခွင့်ရခဲ့ကြောင်းနှင့် ဒုက္ခသည်စခန်းက အမှန်ပင် လွတ်မြောက်ရန် လိုအပ်ခဲ့သည့်အချိန်တွင်မူ သွားလာခွင့်မရရှိတော့ကြောင်း သူမကဆိုခဲ့သည်။

သံတမန်များနှင့် ကုလသမဂ္ဂအရာရှိများက “မိုဟစ်ကို သဘောထားအလယ်အလတ်ရှိပြီး အရေးပါသည့် မွတ်ဆလင်မျိုးနွယ်စုခေါင်းဆောင်တစ်ဦးအဖြစ် စင်ပေါ်တင်ပေးခဲ့ကြပြီး သူအသက် ဘေးခြိမ်းခြောက်ခံရ၍ အကာအကွယ်ပေးရန် တောင်းခံချိန်တွင် မည်သူမျှမကူညီခဲ့ ကြကြောင်း သူမက ပြောကြားလိုက်သည်။

မေမိုး
ရိုက်တာသတင်းတွင် ဖော်ပြထားသည့် “Killing of top Rohingya leader underscores violence in Bangladesh camps” ကို မြန်မာဘာသာ ပြန်ဆိုပါသည်။