နိုင်ငံစီးပွားရေး ပြိုလဲလာမှုနှင့်အတူ လက်နက်ကိုင်လမ်းကြောင်းထဲ တိုးဝင်လာကြသည့် လက်ဘနွန်လူငယ်များ

By လင်းစုကို 06 May 2022

လက်မထပ်မီ နှစ်ပတ်အလိုတွင် ဘက်ကာရ်ဆေ့ဖ်သည် ဇနီးလောင်းဖြစ်သူနှင့် သွားရောက်တွေ့ဆုံပြီးနောက် နေ့လည်စာ စားရန်ပြန်လာမည်ဟု မိခင်အားပြောကြားခဲ့သည်။ ညအချိန်ရောက်သည်အထိ ဆေ့ဖ်ပြန်မရောက်လာသောကြောင့် သူ၏မိခင်က သူ၏ဇနီးလောင်းဖြစ်သူအား မေးမြန်းခဲ့ရာတွင် ဆေ့ဖ်တစ်ယောက် သူမဆီသို့ရောက်မလာခဲ့ကြောင်း ပြောခဲ့သည်။

ထိုနေ့ ဒီဇင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့သည် မိခင်ဖြစ်သူကဆေ့ဖ်အား နောက်ဆုံးမြင်တွေ့လိုက်ရခြင်းဖြစ်သည်။ ဆေ့ဖ်သည် ပြီးခဲ့သောသီတင်းပတ်က အီရတ်နိုင်ငံ အရှေ့ပိုင်းရှိ စစ်သွေးကြွများကို ပစ်မှတ်ထား တိုက်ခိုက်ခဲ့သည့် အီရတ်စစ်တပ်၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုအတွင်း သေဆုံးသူ ကိုးဦးထဲတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့ထဲမှ လေးဦးထက်မနည်းသောသူများသည် မြောက်ပိုင်း ထရီပိုလီမြို့အနီးရှိ ဆင်းရဲနွမ်းပါးသော ရွာငယ်လေးမှ လက်ဘနွန်နိုင်ငံသားများ ဖြစ်ကြသည်။

လက်ဘနွန်သည် မကြာသေးမီလများအတွင်း စီးပွားရေးဒုက္ခနွံထဲသို့ ပိုမိုနက်ရှိုင်းစွာ ကျဆင်းလာသည်နှင့်အမျှ ဒါဇင်နှင့်ချီသော လူငယ်များသည် နိုင်ငံ၏ပထုတ်ထားသော မြောက်ပိုင်းနယ်မြေတွင် ကွယ်ပျောက်သွားခဲ့ကြပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ၎င်းတို့သည် အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံတော်အဖွဲ့ (အိုင်အက်စ်) နှင့် ပူးပေါင်းသွားကြသည်ဟု ယူဆရသောနေရာဖြစ်သည့် အီရတ်၌ ပြန်လည်ထွက်ပေါ်လာကြသည်။ စီးပွားရေးပြိုလဲမှုနှင့် ဂိုဏ်းဂဏဆိုင်ရာ တင်းမာမှုများကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော စိတ်ပျက်အားငယ်မှုနှင့် မျှော်လင့်ချက်ပျက်သုဉ်းမှုတို့ကို အခွင့်ကောင်းယူ၍ အစွန်းရောက်သည့် လူသစ်စုဆောင်းမှု အခြေအနေသစ်၏ အကြောက်တရားများကို အဆိုပါရွှေ့ပြောင်းအခြေချမှုက လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့သည်။

ပြည်တွင်းငွေကြေး ပြိုလဲသွားသဖြင့် လစာနှင့် ဘဏ်စာရင်းငွေတို့၏ တန်ဖိုးများ အငွေ့ပျံ ကွယ်ပျောက်သွားခြင်းနှင့် ကုန်ဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်လာခြင်းတို့ကြောင့် လက်ဘနွန်နိုင်ငံသား အများအပြားသည် ဆင်းရဲတွင်းထဲသို့ ကျဆင်းခဲ့ကြရသည်။ အကျပ်အတည်းမဖြစ်မီကပင် ထရီပိုလီသည် လက်ဘနွန်၏ အဆင်းရဲဆုံးမြို့ဖြစ်ခဲ့ကာ လမ်းများပေါ်၌ အလုပ်လက်မဲ့ဟုထင်ရသော လူငယ်များစွာနှင့် အခြေအနေ ပိုမိုဆိုးရွားလာခဲ့သည်။

သို့သော် ဆင်းရဲမွဲတေမှုသည် လူငယ်လူရွယ်အချို့အား အိုင်အက်စ်အဖွဲ့ထဲသို့ ဝင်ရောက်စေသည့် တစ်ခုတည်းသော အကြောင်းအရာ မဟုတ်ပေ။ ထရီပိုလီနှင့် ၎င်း၏ ပတ်ဝန်းကျင်ဒေသများသည် ဘေရွတ်အစိုးရက ၎င်းတို့အား လျစ်လျူရှုထားသည်ကို မကျေမနပ်ဖြစ်နေသော လက်ဘနွန်ရှိ ဆွန်နီမွတ်စလင် အသိုက်အဝန်းအများအပြားအတွက် အချက်အချာနေရာတစ်ခုလည်း ဖြစ်သည်။

လုံခြုံရေးတပ်ဖွဲ့များသည် စစ်သွေးကြွများကို နှိမ်နင်းရာတွင် ဆွန်နီလူငယ်များကို ပစ်မှတ်ထားလေ့ရှိသည်။ ထို့ပြင် စစ်သွေးကြွများနှင့် ဆက်နွယ်သည်ဟူသော သံသယဖြင့် ထောင်ပေါင်းများစွာသော လူငယ်များသည် စစ်ဆေးမေးမြန်းခြင်းမရှိဘဲ ထိန်းသိမ်းခံခဲ့ကြရသည်ဟု တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများက နှစ်ပေါင်းများစွာ ထောက်ပြပြောဆိုခဲ့ကြသည်။

ဆေ့ဖ်၏မိခင်က သူမ၏သားသည် လက်ဘနွန်ထောက်လှမ်းရေးတို့၏ ထိန်းသိမ်းခြင်းကို ခံထားရသည်ဟု ယုံကြည်နေခဲ့သည်။ သို့သော် ဆေ့ဖ်သည် စတင်ပျောက်ဆုံးသွားချိန်နောက်ပိုင်း ပထမဆုံးအကြိမ်အနေဖြင့် အသတ်မခံရမီ ၅ ရက် ၆ ရက်မတိုင်ခင်အချိန်တွင် သူမအား ဖုန်းခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ သူဘယ်ရောက်နေသည်ကို မပြောကြားသည့်အပြင် “ကျွန်တော်မှားသွားပြီ၊ ကျွန်တော်မှားသွားပြီ” ဟုသာ ရှင်းပြခြင်းမရှိပဲ ပြောဆိုနေခဲ့သည်ဟု သူမကပြောသည်။

ဆေ့ဖ်သည် "အကြမ်းဖက်လုပ်ရပ်များ" ကျူးလွန်သည်ဟူသော သံသယဖြင့် ထောင်ထဲတွင် ခုနစ်နှစ် အချိန်ကုန်ဆုံးခဲ့ရပြီး ဇွန်လတွင် စစ်ဆေးမေးမြန်းခြင်းမရှိဘဲ  ပြန်လွတ်လာခဲ့သည်။ လွတ်မြောက်လာပြီးနောက်ပိုင်းတွင် မည်သူကမျှ အလုပ်ခန့်ထားခြင်းမရှိသောကြောင့် ဆေ့ဖ်၏မိသားစုက သူအလုပ်လုပ်ရန်အတွက် စတိုးဆိုင်တစ်ခုဖွင့်ပေးခဲ့ပြီး သူ၏အပြစ်ကင်းစင်မှုအား ဆက်လက် ထိန်းသိမ်းပေးထားခဲ့သည်။

“သူ တောက်လျောက် ကြောက်ရွံ့နေခဲ့တယ်။ ‘ကျွန်တော့်မိသားစုကလွဲပြီး ဘယ်သူ့ကိုမှ မယုံဘူး’ ဆိုတာကိုလည်း ကျွန်မကိုပြောလေ့ရှိတယ်” ဟုသူ၏မိခင်က ပြောသည်။

အိုင်အက်စ်အဖွဲ့၏ ထိပ်တန်းခေါင်းဆောင် အဘူအေဘရာဟင် အယ်ဟာရှိမိ အယ်ကရေရှိ သည် ဆီးရီးယားနိုင်ငံ အနောက်မြောက်ပိုင်းရှိ ၎င်း၏ လုံခြုံစိတ်ချရသော အိမ်ကို ကြာသပတေးနေ့တွင် အမေရိကန်က ဝင်ရောက်စီးနင်းမှုအတွင်း သေဆုံးသွားခဲ့သည်။ ထိုခေါင်းဆောင်အား ဖယ်ရှားမှုသည် ရေတိုအားဖြင့် အလျဉ်ပြတ်တောက်မှုများကို ဖြစ်စေနိုင်သော်လည်း ၎င်း၏အဖွဲ့သည်သူ့အား အစားထိုး၍ အီရတ်နှင့် ဆီးရီးယားတို့တွင် အကြမ်းဖက်မှုများကို ဆက်လက်လုပ်ဆောင်လာနိုင်ကြောင်း ကျွမ်းကျင်သူများက ယူဆကြသည်။

အိုင်အက်စ်နှင့် ပူးပေါင်းနေကြသည့် လက်ဘနွန်နိုင်ငံသားများ၏ အရေအတွက်သည် ထိုနိုင်ငံ၏ပြည်တွင်းစစ် မြင့်မားချိန်တွင် အယ်လ်ကိုင်းဒါးနှင့် ဆက်နွယ်နေသည့် သူပုန်များနှင့် ပူးပေါင်းရန် အိမ်နီးချင်း ဆီးရီးယားသို့ ရောက်ရှိလာကြသည့် ရာနှင့်ချီသောသူများ၏ အရေအတွက်လောက်မျှ များပြားခြင်းမရှိပေ။ ထိုစစ်ပွဲသည် လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်းများစွာကပင် ဆုတ်ယုတ်လာသည် နှင့်အမျှ ဝင်ရောက်ပူးပေါင်းကြသည့် လက်ဘနွန်နိုင်ငံသားများ၏ အရေအတွက်သည်လည်း လျော့နည်းသွားခဲ့သည်။

အီရတ်တွင် အိုင်အက်စ်နှင့် ပူးပေါင်းရန်အတွက် ရွှေ့ပြောင်းခြင်းသည် အသစ်အဆန်းဖြစ်ပုံရသည်။ အကျဉ်းသား အခွင့်အရေးစင်တာကို ဦးဆောင်သူ ရှေ့နေ မိုဟာမက်ဆာဘလုဟ်က အရေအတွက်အတိအကျကို မသိရသော်လည်း လွန်ခဲ့သည့်လများအတွင်း ထရီပိုလီဒေသမှ လူငယ် ၇၀ မှ ၁၀၀ ကြား ပျောက်ဆုံးသွားသည်ဟု ယုံကြည်ရကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။

၎င်းတို့သည် ထရီပိုလီနှင့် အနီးတစ်ဝိုက်ရှိ အဆင်းရဲဆုံး နယ်မြေများမှဖြစ်ပြီး အချို့မှာ အိုင်အက်စ် နှင့်ပူးပေါင်းရမည်ကို မသိရှိဘဲ အလုပ်အကိုင်များရမည်ဟူသည့် ကတိဖြင့် ဖြားယောင်းခံခဲ့ကြရကြောင်း ရှေ့နေက ပြောကြားသည်။ အချို့သောသူများမှာ ဖြိုခွင်းမှုများအတွင်း ရှင်းလင်းသုတ်သင်ခံကြရမည်ကို ကြောက်ရွံ့နေခဲ့ကြသည်။

“ဒီလူတွေက Daesh ရဲ့ ပြန်လည်အသက်ဝင်လာမှုကနေ အကျိုးအမြတ်ရပြီး ထရီပိုလီရဲ့ ပုံရိပ်ကို ထိခိုက်စေလိုသူတွေက ဦးဆောင်တဲ့ အမှောင်အင်အားစုတွေရဲ့ ခြယ်လှယ်မှုကို ခံနေကြရတာပါ” ဟု ရှေ့နေက အိုင်အက်စ်၏ အာရပ်အတိုကောက် “Daesh” ကိုအသုံးပြု၍ ပြောကြားခဲ့သည်။
တနင်္ဂနွေနေ့က တိုက်ခိုက်မှုအတွင်း သေဆုံးမှုများအပြင် ဒီဇင်ဘာလကတည်းက အီရတ်တွင် အခြားလက်ဘနွန်နိုင်ငံသား နှစ်ဦးထက်မနည်း သေဆုံးခဲ့သည်။

ထရီပိုလီသည် ယခင်ကတည်းကပင် စစ်သွေးကြွများ၏ အကြမ်းဖက်လှုပ်ရှားမှုများ ဖြစ်ပွားရာနေရာဖြစ်ခဲ့ပြီး အဆိုးဆုံးမှာ စစ်သွေးကြွများက အစ္စလာမ္မစ်နိုင်ငံတော်အဖွဲ့၏ လှုံ့ဆော်ပေးမှုဖြင့် လက်ဘနွန်စစ်တပ်အား ဆန့်ကျင်တိုက်ခိုက်ခဲ့သော ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင်ဖြစ်သည်။
ထရီပိုလီတွင် စစ်ထောက်လှမ်းရေးဟောင်း အာမက်မူရက် ပစ်ခတ်သတ်ဖြတ်ခံရပြီး မကြာမီ သြဂုတ်လနှောင်းပိုင်းတွင် လူငယ်များပျောက်ဆုံးမှုသည် စတင်မြင့်တက်လာခဲ့သည်။

အာမက်မူရက်သတ်ဖြတ်မှု၏ နောက်ဆက်တွဲ ရှာဖွေမှုတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေသည့် စစ်သွေးကြွ ခြောက်ဦးပါဝင်သော အိုင်အက်စ်အဖွဲ့ငယ်တစ်ခုကို ဖမ်းဆီးခဲ့ကြောင်း စစ်တပ်က ပြောကြားခဲ့သည်။ အဆိုပါအဖွဲ့ငယ်အား ဖမ်းဆီးခဲ့မှုသည် မြောက်ပိုင်းရှိ အခြားသောအိုင်အက်စ် အဖွဲ့ငယ်များအား ထွက်ပြေးကြရန်အတွက် တွန်းအားဖြစ်စေခဲ့ပုံရသည်။

၂၀၁၉ ခုနှစ် မတ်လတွင် ဆီးရီးယား၌ အိုင်အက်စ်အဖွဲ့၏ နောက်ဆုံးနယ်မြေများ ဆုံးရှုံးသွားပြီးနောက်  အနည်းငယ်ကျန်ရှိနေသေးသော အိုင်အက်စ်အဖွဲ့ဝင်များသည် ဆီးရီးယားနှင့် အီရတ်တို့တွင် မကြာခဏ ပြောက်ကျားတိုက်ခိုက်သည့် စစ်ဆင်ရေးများကို ဆင်နွှဲနေခဲ့ကြသည်။
မကြာသေးမီကပင် ၎င်းတို့သည် အပြင်းထန်ဆုံး စစ်ဆင်ရေးနှစ်ခုကို စတင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။

ဇန်နဝါရီလ ၂၀ ရက်နေ့တွင် အိုင်အက်စ်စစ်သွေးကြွ ၂၀၀ ခန့်သည် ဆီးရီးယားနိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်းရှိ ဟက်ဆာကက်ရှ်မြို့ရှိ အကျဉ်းထောင်တစ်ခုကို တိုက်ခိုက်ခဲ့ပြီး အကျဉ်းသားများနှင့်အတူ ဆူပူအုံကြွမှုတွင် ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ အမေရိကန်ကျောထောက်နောက်ခံပြု ကာ့ဒ်လူမျိုးများ ဦးဆောင်သည့် တိုက်ခိုက်ရေးသမားများသည် အကျဉ်းထောင်အား အပြည့်အဝ ပြန်လည်ထိန်းချုပ်နိုင်စေရန် အတွက် ရာနှင့်ချီသော စစ်သွေးကြွများအပါအဝင် လူ ၅၀၀ နီးပါး သေဆုံးခဲ့သည့် တိုက်ပွဲများဆင်နွှဲခဲ့ကြရကာ သီတင်းတစ်ပတ်ကျော်ကြာ အချိန်ယူခဲ့ရကြောင်း ကာ့ဒ်တာဝန်ရှိသူများက ပြောကြားခဲ့သည်။

ဇန်နဝါရီလ ၂၁ ရက်နေ့တွင် အီရတ်နိုင်ငံ  ဒီယာလာပြည်နယ် တောင်တန်းဒေသရှိ စစ်တန်းလျားတစ်ခုကို အိုင်အက်စ်သေနတ်သမားများက အစောင့်တစ်ဦးကို သတ်ဖြတ်၍ ဝင်ရောက်စီးနင်းခဲ့ပြီး စစ်သား ၁၁ ဦးကို အိပ်ပျော်နေစဉ် ပစ်ခတ်သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။

တနင်္ဂနွေနေ့တွင် အီရတ်စစ်တပ်သည် စစ်တန်းလျားတိုက်ခိုက်မှုနောက်ကွယ်တွင် ပါဝင်သည်ဟုဆိုသော အိုင်အက်စ်အဖွဲ့ငယ်တစ်ခုကို လေကြောင်းမှ တိုက်ခိုက်မှု ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး လက်ဘနွန်နိုင်ငံသား အပါအဝင် စစ်သွေးကြွ ကိုးဦး သေဆုံးခဲ့သည်။

လက်ဘနွန်နိုင်ငံသား လေးဦး သေဆုံးခဲ့ကြောင်း အီရတ် တာဝန်ရှိသူများက ပြောကြားခဲ့သည်။ မိသားစုများနှင့် ဝေဒီနလာ့ဒ်၏မြို့တော်ဝန် ဖာ့ဒယ်ဆေ့ဖ်က ၎င်းတို့ငါးဦးသည် ဘာကာဆေ့ဖ်၊ ၎င်း၏ဝမ်းကွဲ အိုမာဆေ့ဖ် နှင့် သူငယ်ချင်း သုံးဦးဖြစ်သော ယူဆာ့ဖ်ရှခီဒန်၊ အိုမာရှခီဒန် နှင့် အန်နာဇ်ဂျက်ဇာ တို့ဖြစ်ကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည်။ ဆေ့ဖ်မိသားစုသည် ရွာတွင် မိသားစုဝင်အများဆုံး ပါဝင်သည့် အကြီးဆုံးမိသားစုဖြစ်သည်။

“လူငယ်တွေ ထွက်ပြေးရတဲ့ အကြောင်းရင်းတွေ အများကြီးရှိပြီး အဓိကကတော့ အလုပ်အကိုင် ရှားပါးမှုပါပဲ” ဟု မြို့တော်ဝန်က ဆိုသည်။

အိုမာဆေ့ဖ်သည် ၂၀၂၁ ခုနှစ်၏နောက်ဆုံးနေ့တွင် ပျောက်ဆုံးသွားခဲ့ပြီး ရက်များကြာပြီးနောက်တွင် သူက မသိသည့်နံပါတ်တစ်ခုမှ ဖုန်းခေါ်ဆိုခဲ့ကြောင်း အိုမာဆေ့ဖ်၏မိခင်က ပြောသည်။ ထို့နောက် သူမအား အိုမာ အီရတ်တွင်ရှိနေခဲ့ကြောင်းကို ပြောကြားထားသော လက်ဘနွန်အာဏာပိုင်များကို  အဇာရီဖုန်းနံပါတ်အား အသုံးပြု၍ သတင်းပေးခဲ့သည်။ “ကျွန်မအတွက်တော့ သူကသေလူပါပဲ။ ကျွန်မသူ့ကို အီရတ်တို့ ဆီးရီးယားတို့ ဒါမှမဟုတ် အခြားနေရာတွေကိုပို့ဖို့ ပြုစုပျိုးထောင်ခဲ့တာမဟုတ်ဘူးလို့ ကျွန်မပြောခဲ့တယ်” ဟု သူမကပြောသည်။

တနင်္ဂနွေနေ့တွင် သူမသည် အခြားအမည်မသိနံပါတ်မှ ဖုန်းခေါ်ဆိုမှုတစ်ခု လက်ခံရရှိခဲ့ပြီး သူမ၏သားဖြစ်သူ အသတ်ခံရကြောင်း သူမအား ပြောပြခဲ့သည်။

အိုမာသည် လက်ဘနွန်လုံခြုံရေး အရာရှိများ၏ ဒုက္ခပေးခြင်းကို ကာလကြာရှည်စွာ ခံခဲ့ရကြောင်း အိုမာ၏မိခင်က ပြောကြားခဲ့သည်။ သူသည် အရွယ်မရောက်သေးသည့် လူငယ်အရွယ်၌ပင် အကြမ်းဖက်ဝါဒနှင့် ဆက်စပ်မှုရှိသည်ဟူသော သံသယဖြင့် ထောင်ထဲတွင် နှစ်ပေါင်းများစွာ နေခဲ့ရသည်ဟု သူမက ပြောသည်။ လွတ်မြောက်လာပြီး နောက်ပိုင်းတွင်လည်း ရဲများက သူ့အား ကာလတို ထိန်းသိမ်းထားခြင်းများ အကြိမ်ပေါင်းများစွာ ပြုလုပ်ခဲ့ကြပြီး ထိန်းသိမ်းထားချိန်အတွင်း သူ့အားရိုက်နှက်ခြင်းနှင့် လျှပ်စစ်ရှော့တိုက်ခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်ဟု သူမကပြောသည်။

“ထောင်က ကျွန်မတို့ကို ဖျက်ဆီးတယ်။ ကျွန်မတို့ရဲ့ သားသမီးတွေ၊ နာမည်ဂုဏ်သတင်းတွေနဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာတွေကို လောင်ကျွမ်းစေခဲ့တယ်။ ကျွန်မတို့ရဲ့ပိုက်ဆံတွေကို ဝါးမျိုသွားတယ်။ သူ့အဖေကိုယ်တိုင်လည်း ထောင်ကျနေချိန်မှာပဲ ဆုံးသွားတာ” ဟု အိုမာ၏မိခင်က ဆိုသည်။

အိုမာသည် အာဏာပိုင်များက ၎င်း၏ ဆန္ဒမဲပေးခြင်းနှင့် အစိုးရဝန်ထမ်းအဖြစ် ဝင်ရောက်လုပ်ကိုင်ခွင့်ရှိခြင်း အစရှိသည့် နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးများကို တရားဝင် ရုတ်သိမ်းထားသောကြောင့် ပုံမှန်ဘဝတွင် နေထိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် အလုပ်လုပ်ခြင်းများ မပြုလုပ်နိုင်ဟု သူမက ပြောသည်။

"အသက် ၁၅ နှစ်နဲ့ ၃၀ ကြား လူငယ်တစ်ယောက်က အိမ်ထောင်မပြုနိုင်၊ ဘာမှမဝယ်နိုင်၊  သာမန်လူတစ်ယောက်လို ဆိုင်ထဲဝင်ပြီး အစားအသောက်စားဖို့တောင် မလုပ်နိုင်မှတော့ သေခြင်းကိုသာ ရွေးချယ်တော့မှာလေ။ သူ့ကိုပစ်မှတ်ထားဖို့ဆိုတာ လွယ်လွယ်လေးပဲ” ဟု အိုမာ၏မိခင်က ဆိုလေသည်။

လင်းစုကို

AP တွင်ဖော်ပြထားသည့် “As economy collapses, some young Lebanese turn to militancy” ကို မြန်မာပြန်ဆိုပါသည်။