နိုင်ငံတော်သမ္မတ၊ နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံပုဂ္ဂိုလ်၊ မြန်မာနိုင်ငံ အမျိုးသားလူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်နှင့် တပ်မတော် ကာကွယ်ရေးဦးစီးဌာနရုံး စသည့် နိုင်ငံတော်အကြီးအကဲများထံသို့ မိသားစုဝင်များက ၂၀၂၀ ခုနှစ် မတ်လအတွင်းတွင် စာရေးသားတိုင်ကြားခဲ့ကြသော်လည်း “စစ်တပ်က ဖမ်းဆီးထားတာမရှိ”ကြောင်းဆိုပြီး မြန်မာနိုင်ငံလူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်ဘက်က ထိုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၂ ရက်နေ့တွင် အကြောင်းပြန်ခဲ့သည်။

ရွှေရောင်မေတ္တာဖောင်ဒေးရှင်းအသင်းကို ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ ဇွန်လ ၃၀ ရက်နေ့တွင် ပရဟိတအလုပ်ကို စိတ်ဝင်စားသည့် လူ(၁၀)ဦးဖြင့် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ယင်းအချိန်က ရွှေရောင်မေတ္တာ လူမှုကူညီရေးအသင်းတွင် မြောက်ဦးဆရာတော်ထံမှ အကူအညီတောင်းခံ၍ ရရှိထားသည့် ယာဉ်တစ်စီးတည်းဖြင့် လူမှုကူညီရေးလုပ်ငန်းကို စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ရက္ခိုင့်တပ်တော်ဟာ ၂၀၂၀ နှစ်ကုန်ပိုင်းကနေစတင်ကာ ရက္ခိုင်တစ်ပြည်လုံးနီးပါးမှာ တရားစီရင်ရေးနဲ့ အုပ်ချုပ်ရေး၊ အခွန်ကောက်ခံရေးနဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးပိုင်းကို လုပ်ဆောင်လာတဲ့နောက်မှာ ရက္ခိုင်ပြည်အတွင်း စစ်ကောင်စီရဲ့ ရဲဌာနနဲ့ တရားရုံးတွေဟာ လည်ပတ်နိုင်စွမ်းမရှိနိုင်လောက်တဲ့အထိ ကျဆင်းသွားခဲ့ပါတယ်။ ဒါဟာ လူထုထောက်ခံမှုကိုဖေါ်ပြနေသလို တစ်ခြားတစ်ဖက်မှာ ရက္ခိုင့်တပ်တော်ရဲ့ အာဏာသက်ရောက်မှုကို ဖေါ်ပြတာလည်းဖြစ်ပါတယ်။

၁၉၈၈ ဆန္ဒပြပွဲများ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်း ပါတီနိုင်ငံရေး အားကောင်းလာမှုနှင့်အတူ ရခိုင်တမျိုးသားလုံး၏ ယုံကြည်လေးစားဖွယ်ရှိသော သမိုင်းနှင့်ယဉ်ကျေးမှုပညာရှင် ဦးဦးသာထွန်းသည်လည်း နိုင်ငံရေးလောကထဲသို့ ခြေစုံပစ်ဝင်လာခဲ့သည်။

“ဆန်ပြုတ်မစားရခိုင်သား၊ ဆန်ခွဲ(ကွဲ)မစားရခိုင်သား”ဆိုတဲ့ ကြွေးကြော်သံနဲ့အတူ ချီတက်လာတဲ့ လူအုပ်ကြားထဲကို တော်လှန်ရေးကောင်စီအစိုးရရဲ့ စစ်တပ်က သေနတ်နဲ့ ရက်ရက်စက်စက် ပစ်သတ်ခဲ့ကြတာလည်း ဖြစ်ပါတယ်။

ထို့အတူ လားဟူဒီမိုကရက်တစ်အစည်းအရုံး(LDU)သည်လည်း ဒီမိုကရေစီနှင့် ဖက်ဒရယ်စနစ် ပြည်ထောင်စု တည်ဆောက်ရေး ဒေသဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များကို စစ်ကောင်စီထံ တင်ပြခဲ့ကြသည်။ LDU မှာလည်း လက်ရှိတွင် ပြည်သူထောက်ခံမှု၊ တပ်ဖွဲ့စည်းပုံ စသည့်ကဏ္ဍတို့တွင် အင်အားချိနည်းနေပြီး စနစ်တကျဖွဲ့စည်းရန် လိုအပ်နေသေးသည့်အဖွဲ့အဖြစ် မြင်ရသည်။

လတ်တလောအခြေအနေတွင် ရခိုင်ပြည်၌ မြန်မာစစ်တပ်နှင့် ဒေသခံတော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့တိုကြား စစ်ရေးငြိမ်သက်နေသော်လည်း ရခိုင့်တော်လှန်ရေးအဖွဲ့အစည်းနှစ်ခုကြားတွင် အဖုအထစ်များရှိလာနေသည်။ ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော ရခိုင်ပြည်လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော်(ALP)နှင့် ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် တည်ထောင်ခဲ့သော ဗိုလ်ချုပ်ထွန်းမြတ်နိုင် ဦးဆောင်သော ရက္ခိုင့်တပ်တော်(AA)တို့ကြား ပဋိပက္ခများ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ဒေသခံ ရခိုင်လူထုများမှာလည်း ရိုက်ခတ်မှုကိုခံစားနေရသည်။

ဆတ်ရိုးကျချောင်းတစ်လျှောက်တွင် ဆိပ်ခံတံတားငယ်(ဒေသအခေါ်-ဖောင်တော်)များမှာလည်း အခုရေ ၅၀ အထက် ရှိနေသည်။ ထိုအထဲမှ အချို့ဖောင်တော်များမှာ ကွန်ကရစ်များဖြင့် အခိုင်အမာဆောက်လုပ်ထားကြသည်။ ချောင်းအနီး မြေပိုင်ဆိုင်ထားသူများက ဆိပ်ခံတံတားငယ်များ ဆောက်လုပ်ထားခြင်းမှာလည်း ချောင်း၏ရေစီးရေလာစနစ်ကို ထိခိုက်စေသဖြင့် ကြပ်မတ်ပေးရန်လိုအပ်နေသည်ဟု ထောက်ပြပြောဆိုမှုများရှိနေသည်။

ပလက်ဝမြို့နယ်တွင် မိုင်းနှင့် စစ်ကျန်လက်နက်ခဲယမ်းများ ပေါက်ကွဲမှုကြောင့် ထိခိုက်ဒဏ်ရာရသူ ဒေသခံ ၃၆၄ ဦးရှိခဲ့ပြီး သေဆုံးသူ ၁၃၈ ဦးအထိရှိခဲ့ကြောင်း ရခိုင်စစ်ပွဲများအတွင်း မိုင်းနှင့် ထိခိုက်ဒဏ်ရာသူများစာရင်းကို ပြုစုနေသည့် ရခိုင်တိုင်းရင်းသား မျိုးနွယ်များအစည်းအရုံး(REC)၏ စာရင်းမှတ်တမ်းများအရ သိရသည်။

ဝါဘိုကျေးရွာသည် စစ်တွေမြို့နယ်အတွင်းမှ အိမ်ခြေ(၃၀၀)ကျော်ရှိသည့် ကျေးရွာတစ်ရွာဖြစ်သည်။ ကျေးရွာ၏ အဓိကလုပ်ငန်းမှာ ရက္ကန်းရက်လုပ်သည့်အလုပ်ဖြစ်သည်။ ဝါဘိုကျေးရွာမှ အိမ်တိုင်းနီးပါးတွင် ရက္ကန်းစင်တစ်စင်မှ သုံးစင်အထိရှိကြပြီး အမျိုးသမီးတိုင်းသည် ရက္ကန်းရက်သည့်အတက်ပညာကို တက်မြောက်ကြသည်။

စစ်အာဏာသိမ်းမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ဆန္ဒပြမှုများတွင် ဥပဒေမဲ့ ရက်ရက်စက်စက်သတ်ဖြတ်မှုများကြောင့် သေဆုံးဒဏ်ရာရရှိမှုများ၊ နစ်နာဆုံးရှုံးမှုများ၊ မတရားဖမ်းဆီးခံရမှုများအတွက် အထူးစိတ်မကောင်းဖြစ်ရသည်ဟု ၂၀၂၁ ခု၊ ဧပြီလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ကျရောက်သည့် ရက္ခိုင့်တပ်တော်မွေးနေ့တွင် ဗိုလ်ချုပ်ထွန်းမြတ်နိုင်က ပြောခဲ့သည်။ ဗမာအပါအဝင် အခြားတိုင်းရင်းသားပြည်သူများ လိုလားတောင့်တနေသော နိုင်ငံရေးဆန္ဒ ပြည့်ဝရန်အတွက် တက်နိုင်သည့်ဖက်မှ ကူညီပံ့ပိုးသွားမည်ဟုလည်း ဆိုခဲ့သည်။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ စစ်အာဏာသိမ်းမှုကိုဆန့်ကျင်သည့် ဒီမိုကရေစီအရေး လှုပ်ရှားသူများနှင့် နွေဦးတော်လှန်ရေး ကာလတွင် သေဆုံးသွားသော ပြည်သူ(၂၀၈၄)ဦးရှိလာသည်ဟု နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားများ ကူညီစောင့်ရှောက်ရေးအသင်း(AAPP)၏ ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၁၄ ရက်နေ့စာရင်းကဆိုသည်။

ကျီးကန်းတွေနဲ့ အတူတကွ ပေါင်းသင်းနေထိုင်တုန်းကဆိုရင် အင်အားကြီးမားလှတဲ့ အရှေ့ဖက် တောအုပ်ကြီးက နဂါးတွေရဲ့ နယ်မြေချဲ့ထွင်လာမှုကို ထောက်ပြဝေဖန်ခဲ့တာတွေကြောင့် အနောက်ဖက် တောအုပ်က သတ္တဝါအားလုံးရဲ့ထောက်ခံမှုကို ရရှိခဲ့ဖူးတာပေါ့။
နဂါးတွေကလည်း ခေသူတွေမဟုတ်ကြ၊ အင်အားကြီးမားသလောက် ဉာဏ်နီဉာဏ်နက်တွေ သုံးတာမှာ တစ်ဖက်ကမ်းခပ် ကျွမ်းကျင်သူတွေဖြစ်တဲ့အတွက် ဥသြကို သူတို့ရဲ့ဌာနေကို ဖိတ်ခေါ်ပြီး ဧည့်ဝတ်ကျေပွန် ပြလိုက်ပါတော့တယ်။ အဲဒီနောက်မှာတော့ သိုင်းဝတ္ထုတွေထဲကလို မည်သို့မည်ပုံ ပြုလုပ်လိုက်သည်မသိ ဥသြဆီက နဂါးကြီးတွေအတွက် ဝေဖန်သံတွေ တိတ်ဆိတ်သွားတော့တာပါပဲ။

“မငြိမ်းချမ်းတဲ့ဒေသမှာ ပါဝင်ခဲ့ရတဲ့ ကိုယ့်ကံတရားကို ကိုယ်အားမရဘူး”ဟု ကံတရားကို အပြစ်ပုံပြောလာသူမှာ ချင်းပြည်နယ်၊ ပလက်ဝမြို့နယ် စိမ့်ညှင်းဝကျေးရွာမှ စစ်ရှောင်ထွက်ပြေးလာသူ အသက် ၅၈ နှစ်အရွယ် ဒေါ်မစိန်နုပင်ဖြစ်သည်။

ဤဆောင်းပါးသည် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးအခက်အခဲတို့ ဖြတ်သန်းရာလမ်းကြောင်းကို ခြေရာခံပြီး ဖက်ဒရယ်ကို ဇောင်းပေးကာ အတွေးအမြင်များကို ရေးသားထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဤဆောင်းပါးထဲ၌ ဖက်ဒရယ်နှင့် မြန်မာ့နိုင်ငံရေး လာရာလမ်း၊ လွတ်လပ်ရေးမရမီနှင့် လွတ်ရေးရပြီးနောက်ပိုင်း ဖက်ဒရယ်ကြိုးပမ်းမှုများ၊ ထိုမှတခါ ရှစ်လေးလုံးအရေးအခင်း၊ ဦးသိန်းစိန်အစိုးရနှင့် NLD အစိုးရတို့ ဖက်ဒရယ်ဆက်စပ်လှုပ်ရှားမှု၊ စစ်ကောင်စီပြောသည့် ဖက်ဒရယ်နှင့် NUG ပြောသည့်ဖက်ဒရယ်သဘောထား မတူညီမှုများကို မြေပြင်၊ သမိုင်းကြောင်းတို့နှင့် နှိုင်းဆရေးသားထားသည်။

ပင်လုံစာချုပ်သည် ချင်း၊ ကချင်နှင့် ရှမ်းတိုင်းရင်းသားတို့က အင်္ဂလိပ်ဆီက သီးခြားစီဖြင့် လွတ်လပ်ရေးမယူဘဲ ဗမာ့နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်းဦးဆောင်သော ပြည်မဒေသနှင့်ပူးပေါင်း၍ လွတ်လပ်ရေးကို အတူတကွရယူရန်နှင့် တန်းတူရည်တူပူးပေါင်းသော ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံတော်သစ်တစ်ခုကို ထူထောင်ရမည်ဟု ပဋိဉာဏ်ပြုသော စာချုပ်ပင်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ပင်လုံစာချုပ်၏ အနှစ်သာရမှာ မတူကွဲပြားသည့် ဒေသအုပ်စုတို့နှင့် ပူးပေါင်းနေထိုင်ကာ ပြည်ထောင်စုသစ်တစ်ခုဖြစ်လာရေးကို ကြိုးစားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

အသက်အရွယ်ကြီးရင့်နေသည့် ကိုရွှေထွန်းသိန်း၏ မိဘနှစ်ပါးနှင့် သားအကြီးဖြစ်သူတို့မှာ လက်နက်ကြီး ပစ်ခတ်နေစဉ်အတွင်း နေအိမ်ပေါ်မှဆင်းပြေး၍ အန္တရာယ်ကြားမှ လွတ်မြောက်ခဲ့ရသည်။ ထိုအဖြစ်အပျက်က ၂၀၁၉ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၁၆ ရက်နေ့တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

ဇွန်လ ၂၁ ရက်နေ့တွင် ကျောက်တော်မြို့တစ်ခုလုံးသည် မိုးသည်းထန်စွာရွာသွန်းခြင်းနှင့်အတူ ရုတ်ရုတ်သဲသဲဖြစ်နေသည်။ ရဲတပ်ဖွဲ့ဝင်သုံးဦး ဖမ်းဆီးခံရခြင်းအပေါ် ဒေါသထွက်နေသော မြန်မာစစ်တပ်သည် လမ်းသွား၊လမ်းလာဟူသမျှကို တင်းကျပ်စွာစစ်ဆေးမှုများပြုလုပ်နေသည်။ အချို့ကို ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားသည်။

စုံစမ်းသိရှိရသလောက် စစ်တွေကမ်းခြေရဲ့တစ်မိုင်အကွာမှာ သဲထုတ်ယူခွင့်ပြုထားတယ်လို့သိရပေမယ့် ဘယ်ကုမ္ပဏီတွေကို လုပ်ပိုင်ခွင့်ပေးထားတယ်ဆိုတာတော့ မသိရသေးပါဘူး။ သဲတင်ကားကြီးတွေသာ သတ်မှတ်ပေးထားတဲ့နေရာတွေက ထုတ်ယူနေကြပေမဲ့လည်း သုံးဘီးယာဉ်တွေနဲ့ Hi Jet ယာဉ်တွေဟာ လူအများအပန်းဖြေတဲ့ စစ်တွေဟိုတယ်ရှေ့က သဲသောင်တွေကို တူးယူနေကြဆဲဖြစ်ပါတယ်။