“ငါး၊ ပုစွန်တွေက တအားရှားသွားပြီ။ ရွာအနီးမှာ ဘယ်လိုမှရှာမရတော့ဘူး။ မြစ်ထဲထွက်ရှာရင်လည်း စက်သုံးဆီဖိုးကကြီးတယ်။ ဒီကြားထဲ ငါးမရရင် ဆီဖိုးကုန်တာပဲ အဖက်တင်တယ်”

ယခင်က နိုင်ငံခြားသားတစ်ဦးလျှင် ငွေကျပ် ၂၅,၀၀၀ ကောက်ခံရာကနေ ယခုအခါ ငွေကျပ် ၃၀,၀၀၀ သတ်မှတ် ကောက်ခံသွားမည်ဖြစ်သည်။

၂၀၂၃-၂၀၂၄ ဘဏ္ဍာရေးနှစ်တွင် ဆန် ၊ ဆန်ကွဲ တန်ချိန် နှစ်သန်းကျော်ကို ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ ဖိလစ်ပိုင်၊ တရုတ် စသည့် ပြည်ပနိုင်ငံများသို့ တင်ပို့ရန်လျာထားပြီး ပို့ကုန်ရငွေအဖြစ် အမေရိကန်ဒေါ်လာ တစ်ဘီလီယံရရှိရန် ဆန်စပါးအသင်းချူပ်က မျှော်မှန်းထားသည်။ 

ဖြစ်စဉ်မှာ စက်တင်ဘာလ ၂၄ ရက်နေ့ ညနေ ၅ နာရီကျော်အချိန်က လောကာနန္ဒာခွဆုံတွင် မီးပွိုင့်မိ၍ ယာဉ်များရပ်တန့်နေကြစဉ် အိမ်စီးကားတစ်စီးက အချိန်မထိန်းနိုင်ဘဲ နောက်ကနေ ဝင်တိုက်လိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ 

တောင်သူများမှာ ဆန်စပါးများကို ရိတ်သိမ်းပြီးသည့်နှင့်တစ်ပြိုင်နက် ထုတ်ရောင်းနေရသည့်အတွက် ဈေးကောင်းမရသည့်ပြဿနာနှင့် ကြုံတွေ့နေရသည်။

ဒေသအတွင်း စစ်ရေးပဋိပက္ခများ လျော့ကျနေသည့်အတွက် ထိုသို့ စိုက်ပျိုးလာနိုင်ခြင်းဖြစ်ပြီး ရသေ့တောင်၊ ဘူးသီးတောင်၊ ကျောက်တော်၊ မြောက်ဦး စသည့် ရခိုင်မြောက်ပိုင်းက မြို့နယ်အချို့တွင် လယ်မြေများကို ဒေသခံများ အရဲစွန့်ကာ စိုက်ပျိုးလျက်ရှိကြသည်။

ယခင်က ဘာသာရေးအဆောက်အအုံတစ်ခု ဆောက်လုပ်မည်ဆိုပါက ရပ်ကွက် (သို့မဟုတ်) ကျေးရွာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများနှင့် ညှိနှိုင်းတိုင်ပင်ပြီး ဆောက်လုပ်ခဲ့ရာမှ လက်ရှိတွင် အာဏာပိုင်များ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့်သာ ဆောက်လုပ်ရမည့်ကိစ္စမှာ မဖြစ်သင့်ကြောင်း ပလက်ဝဒေသခံအချို့က ပြောကြသည်။

ရမ်းဗြဲမြို့နယ်တွင် မြို့နယ်လ.ဝ.ကဦးစီးမှူး မရှိ၍ ဒေသခံများ မှတ်ပုံတင်ပြုလုပ်မည်ဆိုပါက ကျောက်ဖြူခရိုင် လ.ဝ.ကရုံးမှတစ်ဆင့် ပြုလုပ်နေရ၍ အချိန်ကြန့်ကြာနေရသည်ဟု ဒေသခံများကဆိုသည်။

အွန်လိုင်းမှရောင်းချနေသော အလှကုန်နှင့် စားသောက်ကုန်ပ္စည်းများမှာ ကိုရီးယား၊ တရုတ်၊ ထိုင်းနိုင်ငံတို့မှ တင်သွင်းသည့် ကုန်ပစ္စည်းများဖြစ်၍ မြန်မာနိုင်ငံ FDA ထံမှ ထောက်ခံချက်မရဟု အွန်လိုင်းဈေးရောင်းချသူများက ပြောသည်။

သေဆုံးသူမှာ အသက် (၃၇) နှစ်အရွယ် ဒေါ်နှင်းယုနွယ်ဖြစ်ပြီး ယနေ့နံနက်ပိုင်းက ၎င်းနေထိုင်ရာ ပေါက်တောကျေးရွာမှ တာဝန်ကျရာ ပန်းဖော်ပြင်ကျေးရွာသို့ စာပြရန်သွားစဉ် လမ်းခုလတ်တွင် ယင်းသို့ သေဆုံးနေခြင်း ဖြစ်သည်။

ရခိုင်ပြည်၊ ကျောက်ဖြူမြို့၊ မြို့ပေါ်ရပ်ကွက်များရှိ နေအိမ်နှင့် ဈေးဆိုင်ခန်းများတွင် ဖောက်ထွင်းမှု၊ ခိုးယူမှုများ ယခုလပိုင်းအတွင်း ခပ်စိပ်စိပ်ဖြစ်ပေါ်လာနေကြောင်း ဒေသခံများထံမှ သိရသည်။

“မိုခါ”မုန်တိုင်းကြောင့် ပျက်စီးသွားခဲ့သည့် စစ်တွေမြို့က မြို့မဈေးကြီးဆိပ်ခံတံတားကို မုန်တိုင်းအလွန် ၄ လကျော် ကြာသည့်တိုင် ပြန်လည်မပြုပြင်နိုင်သေး၍ ခရီးသည်များနှင့် စက်လှေသမားများ အခက်အခဲ ကြုံနေရကြောင်း ပြောဆိုကြသည်။

မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း လူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှု အကူအညီပေးရေးလုပ်ငန်းများ ဆောင်ရွက်နေသည့် NGO၊ INGO အဖွဲ့များကို မဖြစ်မနေ မှတ်ပုံတင်လျှောက်ရန် စစ်ကောင်စီက ညွှန်ကြားလိုက်သည်။

ဒုက္ခသည်စခန်းတွင် နေထိုင်ကြသူများမှာ ကျန်းမာရေးအသိပညာနည်းပါး၍ မလိုလားအပ်ဘဲ ကိုယ်ဝန်ရရှိခြင်း၊ ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခြင်းများကို တွေ့နေရသည်ဟု စစ်တွေမြို့နယ်၊ သက္ကယ်ပြင် မွတ်ဆလင်ဒုက္ခသည်စခန်းနေ အမျိုးသမီးတစ်ဦးက ပြောသည်။ 

“ဒီနှစ်တော့ ကျောင်းတက်ဖြစ်တော့မှာ မဟုတ်ဘူး။ မိဘတွေလည်း အလုပ်အကိုင်အဆင်မပြေ၊ ကုန်ဈေးနှုန်းတွေကလည်း မြင့်တက်နေတော့ ကျောင်းဆက်တက်ဖို့ တော်တော်အခက်အခဲရှိနေတယ်”

စကုကျွန်းနှင့် မကျဉ်းကျွန်းရှိ ကျေးရွာများတွင် အမည်မသိရောဂါကြောင့် နွားသေဆုံးမှုများရှိနေသဖြင့် မွေးမြူရေးနှင့်ကုသရေးဦးစီးဌာန တာဝန်ရှိသူများက စက်တင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့မှစ၍ ကွင်းဆင်းစစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်နေသည်။ 

ဦးမာမတ်ရူရ်ကူရ်းကို ဖမ်ဆီးသွားသည့် ARSA အဖွဲ့ဝင်များမှာ ဘူးသီးတောင်မြို့နယ်အတွင်း အခြေစိုက် လှုပ်ရှားနေသော မူဟာမတ်ခါရ်လစ် ဦးဆောင်သောအဖွဲ့ဖြစ်ကြောင်း ဒေသခံများထံမှ သိရသည်။ 

“နိုင်ငံတော်ဝင်ငွေ ဆုံးရှုံးနစ်နာမှုမရှိစေရေး” ဟုဆိုကာ ယာဉ်မှတ်ပုံတင်ဆိုင်ရာအခငွေများကို ယခင်ကထက် သုံးဆအထိ တိုးမြင့်ကောက်ခံရန် စစ်ကောင်စီ၏ ပို့ဆောင်ရေးနှင့်ဆက်သွယ်ရေးဝန်ကြီးဌာနက စီစဉ်နေသည်။

“မလုပ်ဖြစ်တာက ဆရာတော်ကို မေ့နေလို့မဟုတ်ဘူး။ အရင်နှစ်က ကျနော်တို့ ဦးဆောင်ပြီး လုပ်ခဲ့တယ်။ ဒီနှစ်တော့ စစ်တွေမှာလည်း ဆန်ပြသနာနေ့ကကိစ္စတွေ ဖြစ်တော့ လုံခြုံရေး စိုးရိမ်တာတွေကြောင့် မလုပ်ဖြစ်တာ”